A. Q. Q a y im o V aholi yashash joylarini



Download 4,73 Mb.
Pdf ko'rish
bet68/78
Sana18.01.2022
Hajmi4,73 Mb.
#386890
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   78
Bog'liq
AHOLIYASHASHJOYLARINIKOKALAMZORLASHTIRISHPDF

39-rasm.
  Jiyda daraxti. 
167


ChA KA N DA  (J IR G ‘A N O Q ) -  H IP P O P H A E
Kichik  daraxt yoki  huta  o‘simlik  bo‘iib,  bo‘yi 
6-8
  m,  diametri 
20-30  sm  keladi.  Tanasi  va  novdalarning  po‘stlog‘i  sariq-  qo‘ng‘ir 
yoki qora.  Ko‘p bo‘gMmli novdalari zich tikan bilan tugaydi.
Novdalari  avval  kumush  rang,  so‘ng  qo‘ng‘ir  rang  tangachalar 
bilan  qopiangan,  kurtaklari  mayda,  yumaloq,  yaltiroq,  2-3  ta 
tangacha  bilan  o ‘ralgan.  Barglari  ingichka  lansetsimon  tuzilgan, 
bo‘yi 
8
  sm  ga  etadi,  navbat  bilan  joylashadi.  Cheti  butun,  bir  oz 
qayrilgan  boTadi.  Barg  plastinkasining  yuz tomoni  to ‘q  yashil,  orqa 
tomoni  esa  qalin  qopiangan  yulduzsimon  tangachalar  tufayli 
kumush rangda boTadi.
40-rasm.
  Chakandaning mevali novdasi.
Jirg‘anoq  erta  bahorda  (aprel-may  oylarida)  barg  yozishdan 
oldin  yoki  bir  vaqtda  gullaydi.  Gullari  ayrim jinsli,  ikki  uyli  boMib, 
boshoqsimon  to ‘pgul  hosil  qiladi  urug‘chi  gullari  rangsiz,  yashil 
rangda  bo‘lib  yon  shoxchalari  ko‘ltig‘ida  2-5  tadan  boMib 
joylashadi.  Mevasi soxta danakcha,  pushti  novvoti yoki qizil  rangda, 
sentyabr  oyida  etiladi.  Danakchasi  tuxumsimon  bir  chiziqli,  to ‘q 
jig ar  yoki  qora  rangda,  bo‘yi  5  mm.  U rug‘i  bahorda  sepilsa  albatta 
stratifikasiya  qilish  zarur,  kuzda  esa  stratifikasiya  qilinmasdan
sepiladi.  Jirg‘anoq  ildizidan  bachkilaydi  parxish  y o ‘li  bilan 
k o ‘payadi.
Uning  areali  nihoyatda  keng,  M DH  da  Boltiq  bo‘yi 
hududlarida, 
M oldaviyada, 
Qora 
dengiz 
bo‘yida, 
Shimoliy 
Kavkazda,  Zakavkazeda,  G ‘arbiy  va  Sharqiy  Sibirda  va  0 ‘rta 
Osiyoda  uchraydi.  U  daryo,  ko‘l  va  dengiz  qirg‘oqlarida  o ‘sadi. 
TogTi  hududlarda  dengiz  sathidan  1000-1500  m  balandlikka 
ko‘tariladi.  Terakzor va  tolzorlarda  o ‘sadi.  U  yorug‘sevar,  sovuqqa, 
havoning  quruq  kelishiga  chidamli.  Har  xil  tuproqli  erlarda  o ‘sa 
oladi.  Uning  sersuv  mevasini  yangiligida  eyish  mumkin,  tarkibida 
askorbin kislota va  S vitam in bor.  Guli nektarli
U  parklarda  manzarali  o ‘simlik  sifatida  ko‘p  ekiladi,  ayniqsa 
kuzda mevasi etilganda go‘zal  manzara hosil qiladi
O Q  T U T - M O R U S  ALBA
Ushbu  tut  turi  tabiiy  ravishda  Xitoy,  Yaponiya  Hindiston  va 
Markaziy  Osiyo,  Kavkazda  keng  tarqalgan  va  madaniylashtirilgan. 
Balandligi  15  metrgacha  bo  lib,  tana  diametri  80  sm  gacha  etadi 
250  yilgacha  yashashi  amqlangan.  Katta  yoshli  daraxt  tanasi 
p o ‘stlog‘i  qalin  dare  ketgan  va  kul  rangda.  Yangi  novdalari  kul 
rang-yashil  yoki  qizg  ish-kul  rang  bo‘lib  egiluvchanligi  yuqori. 
Barglari turlicha shakllarda:  oddiy,  tuxumsimon,  chekkalari  tishli  va 
hokazo.
Oq  tut  aprel-may  oyida  barglar paydo  boMishi  bilan  bir  paytda 
gullaydi.  Gullari  mayda,  ko‘rimsiz  mevalari  shirin,  iste’molga 
yaroqli  iyun-iyul  oylarida  pishib  etiladi.  UrugMari  mayda,  dumaloq 
och kul rang-sariq rangda, diametri 
2
 mm atrofida
Oq  tut  qalamchalari  bilan  yaxshi  W payadi.  Uzoq  oMmishda 
Markaziy  Osiyo  va  Kavkaz  aholisi  tomonidan  madaniylashtirilgan, 
ayniqsa  uning  m arvand  tut  nomi  bilan  xalq  seleksiyasi  maxsuli 
boMgan  navi  ko‘plab  ekiladi.  0 ‘rmon  meliorasiyasida  ham 
foydalaniladi.  Har yili  hosil beradi.


Q O R A  T U T  -  M O R U S N IG RA
Qora  tut  oq  tutga  nisbatan  kam  tarqalgan,  asosan  Eron, 
Markaziy  Osiyo  va  Kavkazda  o ‘stiriladi.  Uning  barglari  ipak  qurti 
uchun  kam  ishlatiladi.  Daraxti  10-15  m  balandlikda  bo‘lib, 
morfologik  belgilariga  ko‘ra  oq  tutdan  deyarli  farq  qilmaydi. 
Mevalari  iyun-iyul  oylarida  pishib  etiladi.  to ‘q  qizil,  to ‘q 
siyoxrangda  bo‘lib,  nordon-shirin  ta’mga  egadir.  Qora  tutning  xalq 
seleksiyasi  mahsuli  b o lg a n   shotut  qavi  aholi  tomonidan  ko‘plab 
ekiladi.  Asosan,  qalamchadan  qimmatli  navlari  payvandlash  yo‘li 
bilan  ko‘paytiriladi.

Download 4,73 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   64   65   66   67   68   69   70   71   ...   78




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish