|
qat’iy man qilinadi.
Ekish joyiga olib kelingan daraxtlar, agar ular shu kunning
o ‘zida ekiladigan boMsa, soya joyga olinib, brezent bilan yopib
qo‘yiladi. Ekish kechiktiriladigan boMsa, o ‘simliklar ariqqa ko‘mib
qo‘yiladi. Ariqning bir tomoni 45° nishablikda qiyalatib aaziladi.
0
‘simliklarni ariqqa joylab, yumshoq tuproq bilan ndiz bo ynidan
vuqoriroqqa yopib qo‘yiladi. Tuproq ustidan bostiriladi, agar er
quruq boMsa, unga suv quyiladi.
0
‘zbekistonda olib borilgan ko‘kalamzorlashtirsh ishlari
tajribasi shuni ko‘rsatadiki, shahar sharoitida
6-10
yoshli yirik
hajmli manzarali daraxtlarning ko‘chat!ari kamroq shikastlanadi, tez
o ‘sib moslashadi va yaxshi k o ‘karadi. Bizning sharoitda daraxt va
butalaming kuz va bahorda, qish yumshoq kelganida esa oktyabr
oyidan to aprelgacha ko‘chirib o ‘tkazish mumkin. Ninabargli daraxt
ekinlari, ildiz tuprog‘i bilan birga ekilganida, erta kuzda (sentyabr
oxiri - noyabr) yoki erta bahorda (fevral -m art) ildizlaming kuzgi va
bahorgi o'sish davrida ko‘chirilsa, yaxshi o 'sib rivojlanadi. Yaproq
bargli daraxt va butalaming erta bahor mavsumida (fevral - mart)
ekish kuzgi muddatda ko‘chirib ekishga nisbatan yaxshi natija
beradi. Kuzda ekilgan ildiz otmagan bargli daraxtlar ko‘chatlari
k o ‘p hollarda iliq kelgan qishlarda bahorgi o ‘suv davriga qadar
qurib qolishi kuzatiladi. Lekin, 0 ‘zbekistonda bahor erta boshlanib,
jadal kechadi.
0
‘simliklar tez o ‘sib, kurtaklar yorilib, barglar o ‘sadi,
bu esa o ‘simliklar tutib ketishiga salbiy ta ’sir ko‘rsatadi. Bahorgi
ekishda eng asosiysi vaqtni o ‘tkazib yubormaslik.
Bahorgi - yozgi mavsumda k o ‘chatlarni faqatgina zarur
bo‘lgan paytda, va albatta tuprog'i bilan ekishga ruxsat etiladi.
Bunda shox-shabbalarning 70% i kesilishi va barglaming 50% ini
olib tashlash kerak bo'ladi.
Muntazam sug‘orish va shox-shabbalariga suv purkash (ertalab
yoki quyosh botishi bilan) o ‘simliklarning yaxshi tutib ketishini
ta’minlaydi. Ekish muddatini sun’iy ravishda o ‘sishini to ‘xtatib
turish yo‘li bilan ham amalga oshirish mumkin. Buning uchun
kuzda qazib olingan o ‘simliklarni k o ‘milgan holda erto‘lalarda yoki
sovutgichli kameralarda +5 °S dan oshmagan haroratda saqlanadi.
0
‘zbekiston sharoitida kuzgi ekish davrini cho‘zish mumkin, agar
qishki oylarning ob-havo sharoitlari bunga imkon bersa.
Katta maydonlarda ko'kalam zorlashtirish ishlarini tashkil
etishda katta yoshdagi daraxtlarning ko‘pligi sababli, ekish
muddatlari cho‘zilib ketadi. Ildiz atrofi tuprog‘i bilan har qanday
ekin turini ko‘chirib ekish mumkin, ammo iqtisodiy tomonini
hisobga olib, faqatgina ko‘chirishda sekin tutib ketadigan, nozik
ekin turlarini ko‘chirib ekish am alga oshiriladi. Bunday ekin
turlariga:
6-10
yoshli daraxtlardan: eman, jo ‘ka, kashtan, qayin,
bunduk, lola daraxti, 4-8 yosh va undan katta bo‘lgan barcha
ninabarglilar; butalardan - buksus, magoniya, beresklet kiradi.
So‘nggi yillarda, ko‘kalamzorlashtirish ishlarida ekish muddat-
larining mavsumiylik davriga chek qo‘yishga, y a’ni «o‘lik mavsum»
ni bartaraf etishga bir muncha sharoitlar yaratilmoqda. Buning
uchun hozirda tashkil qilinayotgan, katta yoshdagi ekish materialini
tayyorlaydigan ko‘chatxonalami rivojlantirish, ko'chirib ekishda
yangi texnologiyalami qo‘llash: bunda o ‘simliklarni maxsus
konteynerlarda o ‘stirish. Konteynerlarda o ‘stiriigan o ‘simliklarni
ko‘chirib ekishda ildiz tizimi shikastlanmaydi va natijada yil
davomida, uzluksiz ravishda, ko‘kalamzoriashtirish obyektlariga
ko'chat etkazib berish imkoni tu g ‘iladi.
Daraxt va butalarni ekish.
Ko‘kalamzorlashtirish obyektlari-
dagi yangi ko'chirib ekilayotgan daraxt - buta ekinlarining yuqori
darajada tutib ketishi agrotexnik talablarga qanchalik amal
qilinishiga hamda ekinlarni qazib olish bilan ekish vaqti oralig'ini
qisqartirishga bog‘liq. Daraxt va butalarni ekish usullari, bunda
kerakli uskunalar va asboblarni tanlashda ekish materialining hajmi
(yoshi), o ‘simlik turi va ekish maqsadlari inobatga olinadi.
Loyihada ko'rsatilgan daraxt va butalarni ekish joylari
qoziqchalar bilan belgilab chiqiladi, bunda ekiiadigan burchaklariga
qoziq qoqiladi. Yakka daraxtlar ekiiadigan joylar esa - ekiiadigan
chuqur diametrini belgilash uchun uning markaziga qoqilgan
qoziqqa ip bog'lamb, shu ip yordamida qoziq atrofiga aylana
chiziladi.
Tuproqsiz ildizli ko'chatlarni ekish uchun o'ralar aylana yoki
, kvadrat shaklida qaziladi. Qazib bo'linganidan keyin, uning tubini
0-12 sm chuqurlikda yumshatib chiqish lozim. Yangi qazilgan
o ‘ralarga ko'chat ekish mumkin, yaxshisi, o'ralam i 5-7 kun oldin
qazib olib, keyin ekish tavsiya etiladi. Bu o ‘tgan vaqt davomida
tuproqning pastki qatiamlari kislorod bilan to'yinadi. Ekish
o ‘ralarining hajmi, chuqurlarning kattaligi daraxt va butalaming
o'lcham lariga bog'liq.
50-100 sm diametrdagi silindirsimon chuqurlami qazish uchun
maxsus moslamadan foydalaniladi. Ekskavator yordamida to‘g‘ri
burchakli o'ralar qaziladi, o'ra devorlari egiigan bo'lib, eni 0,7 m
bo'ladi. O'ra markaziga 15-20 sm chuqurlikda maxsus qoziq qoqiladi, u
ekilgan ko‘chatni mahkam ushlab turish uchun o ‘matiIadi. Bu qoziq
balandligi
2
m, yuqori qismining diametri
3
sm.
Ekish oldidan, o ‘raning to ‘rtdan bir qismiga unumdor tuproq
tashlanadi, va unga oyoq bilan ozgina bostiriladi. Tuproqda katta
bo‘laklar bo‘lmasligi kerak.
Quyoshli kunlarda o‘simliklarni k o ‘chirishda, ularning ildizini
15 daqiqadan ortiq ochiq holda qoldirmaslik kerak. 0 ‘raga joylash
oldidan ko‘chatlar ko‘zdan kechiriladi, zararlangan shoxlari va
ildizlari kesib tashlanadi. Ildizni, oldindan tayyorlab qo‘yilgan
tuproq, to rf va loyning suv eritmasiga botirib olinadi.
9-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: |
