А. Пирматов, С. Л. Матисмаилов, Қ.Ғ

Пиликлаш машинасида пиликнинг узилиши ва бунинг сабаблари 
Пилик узилганда уни улаш учун машина тўхтатилади. Битта 
рогулкадаги узилишни йўқотиш учун ҳам машина тўхтатилади. 
Демак, узилиш машинанинг иш унумини камайтириб юборади. Шу 
сабабли агар битта пилик узилса, дарҳол машинани тўхтатиш зарур. 
Акс ҳолда узилган пилик рогульканинг учида тўпланиб колиб, қўшни 
рогулкаларда хам узилишлар бўлишига олиб келади ва мураккаб 
узилишга айланиб кетади. Битта пиликнинг узилиши 
оддий узилиш,
бирданига бир нечта пиликнинг узилиши эса 
мураккаб узилиш
дейилади. Мураккаб узилишни бартараф қилишга кўп вақт кетади ва 
машинанинг иш унуми камайиб кетади. Шунинг учун мураккаб 
узилишларнинг келиб чиқишига йўл қўймаслик керак. 
Пилик узилганда ғалтакка бир неча ўрам пилик ўралмасдан қолиши 
натижасида ўша ғалтак пилик нормал ўралаѐтган бошқа ғалтаклардан 
орқада қолади. Шунинг учун уни олиб ташланади. Бундан ташқари, 
пилик қанча кўп узилса, пиликда уланган жойлар шунча кўп бўлади, 

---

217 
оқибатда пилик нотекис чиқади. Бу нотекислик ипга ҳам ўтади ва у 
ҳам кўп узилади. 
Пилик, асосан, машинанинг олд томонида узилади, панжачада, 
машинанинг кейинги томонида эса узилиш кам бўлади.
Пиликнинг асосий узилиш сабабларига қуйидагиларни кўрсатиш 
мумкин: 1) машина ҳолатининг ѐмонлиги; 2) хом ашѐ ва хомаки 
маҳсулотларнинг 
сифатсизлиги 
(нотекислиги); 
3) 
машина 
параметрларининг оптимал эмаслиги; 4) ҳарорат ва намликнинг 
нормал эмаслиги; 5) машинада ишловчи операторлар малакасининг 
пастлиги. 
Тажриба шуни кўрсатдики, пилик узилишларининг 75% техноло гик 
жараѐннинг бузилиши билан боғлик, шу жумладан, узилишлар нинг 
60% олд цилиндр билан ғалтаклар оралиғида содир бўлади, 20% эса 
машинанинг равон ҳаракатланмаслигидан келиб чиқади.