A navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti iqtisodiyot fakulteti ijtimoiy iqtisodiyot, menejment va moliya kafedrasi

I – A – K –T - I

1 

- A

1 

- K

1 

- T

1 

Bu  erda: 

I

-informastiya  (axborot)  bo’lib,  uni  buxgalteriya  hisobi  va  hisoboti, 

tezkor  hisob  va  hisobot,  statistik  hisob  va  hisobot,  biznes  reja  hamda 

hisobdan tashqari ma’lumotlar  tashkil  qiladi; 

A-

 tahliliy  bosqich; 

K

- tahlil  natijalari  asosida qarorlar qabul qilish; 

T

- qarorlarni  ishlab chiqarish bo’g’inlarida tadbiq etish; 

I

1

- bajarilmagan  qarorlar; 

A

1

- qayta tahlil  qilish; 

K

1

 – qayta qaror qabul qilish; 

T

1

 – qarorni ishlab chiqarish bo’g’inlariga  qayta tadbiq etish. 

---

 

18 

 

Binobarin,  ishlab  chiqarishni  boshqarish jarayonida uch bosqichni ko’rsatish 

mumkin: 

1.Axborotlarni  to’plash, qayta ishlash va tayyorlash. 

2.Ob’ektning  holatini  iqtisodiy  tahlil  qilish  va  tahlil  natijalari  asosida 

takliflar  kiritish. 

3. Qarorlarni  qabul qilish  va amaliyotga  tadbiq etish. 

Qabul  qilingan  qarorlarning  samarasi  va  sifati  tahlilni  o’z  vaqtida  hamda 

tezkor tarzda o’tkazilganligiga  ko’p jihatdan bog’liq. 

Bu  erda  asoiy  vazifa  –  ana  shu  uch  bosqichni  bir-biri  bilan  uzviy  ravishda 

bog’lash hisoblanadi. 

Iqtisodiy tahlilning  ikki  xil  yo’nalishini  ko’rsatish mumkin: 

1.Korxonalar,  assostiastiyalar  va  konsternlarning  xo’jalik  foliyatini  tahlil 

qilish: 

2.Iqtisodiyotning  makro  darajasini  tahlil  qilish.  Bunda  tumanlar,  viloyatlar 

va butun respublika iqtisodiyotini  yaxlit  holda tahlil  qilish  tushuniladi. 

Bozor  munosabatlarini  shakllantirish  ko’p  jihatdan  ishlab  chiqarishni 

boshqarishni 

muttasil 

takomillashtirish, 

moddiy, 

moliyaviy 

va 

mehnat 

resurslaridan  foydalanishni  yaxshilash,  ichki  xo’jalik  rejasini  tuzish  va  uni 

takomillashtirishni,  korxonalar  va  xalq  xo’jaligining  barcha  tarmoqlarida  butun 

texnikaviy  va iqtisodiy siyosatni olib borishni taqozo qiladi.  

Demak,  hisob  va  iqtisodiy  tahlil  xo’jalikni  boshqarishda  asosiy  qurol 

bo’lishi  kerak.  Binobarin,  mahsulot  ishlab  chiqarish  jarayoni  va  natijalari  o’z 

aksini  kundalik  hisob  va  hisobotda  topadi.  Bu  o’rinda  korxonalarning  ish  faoliyati 

to’g’risidagi  hisobot  ma’lumotlari  xo’jalikni  boshqarishda  muhim  qurol  bo’lib 

xizmat  qiladi.  Moliya  vazirligining  buxgalteriya  hisobi  va  audit  uslubiyoti 

boshqarmasi  korxonalarning  moliyaviy  xo’jalik  faoliyatini  tahlil  qilish  uchun  har 

tomonlama  asoslangan  va  aniq  ma’lumotlar  bilan  ta’minlaydigan  axborotlarni 

hamrab  olgan  hisob  va  hisobotlar  tizimini  ishlab  chiqadi  va  ularning  amaliyotga 

tadbiq etilishi  qat’iy nazorat qilib  turadi.  

---

 

19 

 

Demak,  iqtisodiy  tahlil  korxonalar  faoliyatini  nazorat  qilishda,  iqtisodiy 

tejamkorlikka  erishishda,  texnika  taraqqiyotini  jadallashtirishda,  ilg’or  tajribalarni 

tarqatishda,  ish  faoliyatida  mavjud  bo’lgan  kamchiliklarga  barham  berishda  va 

ichki  xo’jalik  rezervlarini  aniqlashda  muhim  qurol sifatida qo’llaniladi.