A n V a r c h o r iy e V

1 Маркс К., Энгельс Ф. Сочинения. 2-е изд. Том 20. 491-bet.
2 Маркс К., Энгельс Ф. Сочинения. 2-е изд. Том 21, 25—26-betlar.

---

Shunday qilib, Marks bilan Engels klassik falsafa qoidalarini, 
ayniqsa, Gegel va Feyerbax falsafiy qarashlarini tanqidiy tahlil 
qildilar, asosiy qoidalarini rivojlantirdilar va noklassik falsafani 
yangi bosqichga ko‘tardilar. O 'z navbatida, nemis klassik falsa­
fasiga yakun yasadilar. Marks va Engels munosib hissa qo‘shgan 
noklassik falsafaning eng m uhim yutuqlaridan biri — inson 
to ‘g‘risidagi yangi dialektik konsepsiyaning yaratilganligidir. Ushbu 
konsepsiyaga muvofiq, har qanday jam iyat inson tabiatiga o 'z 
tuzatishlarini kiritadi. Jamiyat qanday bo‘lsa, o'sha jam iyatda 
shakllangan inson qiyofasi ham shunday bo'ladi. Shuning uchun 
ham , inson qiyofasida mavjud b o ‘lgan barcha yaxshi fazilatlar 
ham , yomon illatlar ham jam iyatda mavjud bo ‘lgan ishlab 
chiqarish munosabatlari bilan bevosita bog‘liq bo'ladi.
M arksizmning davomchilari Marks va Engels yaratgan ush­
bu dialektik konsepsiyani ijtimoiy hayotga, ayniqsa, insonning 
m hiy-m a’naviy kamol topish jarayoniga tadbiq etishda qo'pol 
xatolarga yo'l qo'ydilar. Xususan, bunday murakkab jarayon- 
dagi milliylik va umuminsoniylik o'rtasidagi dialektik aloqadorlik 
m exanizm i sinfiylik, 
revolyutsion zo'rav o n lik prinsi plariga 
bo'ysundirildi. K.Marks va F. Engels orzu qilgan «real gum a­
nizm» unga qarshi bo'lgan antigumanizmga aylantirildi. Oqibat­
da, kishilaming m a’lum qismi o'zining ongi va faoliyatini 
tahlil qila bilmaslik kasaliga giriftor bo'ldi. M a’naviyati zaifla- 
shib qolgan millionlab kishilar totalitar jam iyatning kichik 
«murvatchalariga» aylanib qoldilar.

---