A n V a r c h o r iy e V

p ok , jism o n a n sa lo m a t b o 'lm o g 'i, o 'lim d a n so 'n g yuz b erad i­
gan holatlarni tirik ligid a payqab o lm o g 'i, d o 'za x n i h a m , ja n -
n atn i h am k o'rib , ja h a n n a m va b eh ish td ag i kishilar a h v o lin i
kuzatib tu rm o g 'i, to k i u «ilm ul yaqin» m artabasidan «aynul
yaqin» m artabasiga o 'tib , k o'rgan -k ech irgan larin in g m o h iy a tin i
anglab y etm o g 'i zarur.

---

A z iz id d in N asafiy in son jism i b ila n ruhi orasidagi o ‘zaro
aloqad orlik , b o g ‘lanish mavjud ek an ligin i tushuntirishga harakat
qiladi. U n in g fikriga asosan, inson jism i ruhi bilan o ‘zaro b og'liq,
yaxlitdir. Shuning uchun ham inson k am olotin in g darajalari turli­
ch a b o'lgan idek, inson ruhi k am olotin in g darajalari ham turlicha
b o'lad i. H ar bir darajaning o'zig a m ansub n om lari b o ‘ladi. S h u ­
n in g u ch u n in son jism i ruhga m u vofiq va ruh h am , o ‘z n av­
b atid a, jism ga m o s b o ‘ladi. M o d d iy o la m ruhiy o la m siz, ruhiy
ola m m o d d iy o la m siz mavjud b o ‘lm ayd i.
M o d d iy olam (m ulk o la m i) h isob la n ga n in so n va u n in g
ruhiy o lam i (m alakut olam ) o ‘zaro sut b ilan q aym oq kabi biri
ik k in ch isi bilan birga bo'lad i. U lar g o 'y o g ‘olib va m ag'lub
daraja b o ‘lib, bunda ruh — g ‘olib, m oddiylik esa m ag‘lub hisob la­
nadi. Lekin m od d iy o la m bilan ruhiy o la m n in g javohiri b it-
tad an ortiq em as. U sh bu javoh ir xossasidan oliyroq tabiat y o ‘q.
S h u n in g u ch un ham o la m d a b o'la d ig a n barcha o'zgarish lar
m o d d iy va ruhiy olam doirasida b o'lad i. U sh bu doira chegarasi-
dan narida sod ir bo'lad igan o'zgarish y o 'q , in son jism i h am ,