A n t ik d a V r fa L sa fa si

“Falsafaning
haqiqiy 
mojarosi
bitta va faqat falsafiy sistemalar anarxizmida bo‘lib.
20 
K arim ov I.A. “0 ‘rta asrlar Sharq allom alari va m utafakkirlarining tarixiy m erosi, 
uning zam onaviy sivilizatsiya rivojidagi roli va aham iyati” m avzusidagi xalqaro 
konferensiyaning ochilish m arosim idagi nutqi. 
И
X alq s o ‘zi, 2014-yil, 15-may.
2‘ B u m asala b o 'y ich a qarashlar B ogom olov A .S., O yzerm anr. N .l.larn in g 'О сновы
теории и сгори ко-ф илософ ского процесса". —М.: Н аука, 1983. С .200-216 da yaxshi 
tahlil qilingan.
15

---

uning mohiyati shundaki, falsafiy qarashlarning ko‘pligi va ularning 
ayovsiz o ‘zaro kurashi bir butunning ikki tomonini tashkil etadi”22
B a’zi faylasuflar falsafiy-tarixiy jarayonni regress ko‘rinishida 
tasaw ur qilishadi.Masalan, M.Xaydeggeming ta’kidlashicha, falsafa 
tarixi - yuqoridan quyiga qarab harakatdagi jarayondir. Uning yuqori 
bosqichini qadimgi grek falsafasi tashkil etib, keyingi ta’limotlar 
Sokratdan boshlab, yaxshi holda olinganda, umumjahon tarixiy 
regressining buyuk bosqichlaridan iborat23. M.F.Alkeesa, fransuz 
faylasuflari jamiyati tashkil etgan “0 ‘z tarixida falsafa qayoqqa qarab 
borayapti?” mavzusidagi munozarada qilgan chiqishida falsafa tarixini 
fan sifatida inkor qiladi: “Tarix” so‘zi va “falsafa” so‘zi mutlaq autentdir. 
Men falsafa tarixi yo‘q, lekin falsafa bor, deb bilaman”24.
Albatta, falsafiy-tarixiy jarayon, aniqrog‘i, bu o‘rinda falsafa tarixi 
va falsafa munosabati to 'g Lrisidagi bunday turli fikr-mulohazalar, ba’zan 
bir-birini istisno qilish darajasigacha yetadigan qarashlarning mavjudligi 
masala muhokamasi davomida paydo bo‘lishi tabiiy holdir, u haqiqatni 
anglashga yordam beradi. Haqiqat esa shundaki, o ‘zining shakllanish va 
rivojlanish bosqichlariga, ya’ni tarixiga ega bo‘lmagan fan yo‘q, buning 
aksini ta’kidlash fanning to‘satdan paydo bo‘lib qolishini e’tirof etishga 
olib keladi.
Shunday ekan,