A. N. Samadov, O. S. Jumanov

Ichki  kiyim  va  beldamchi  (korset)  buyumlar.  Ichki  kiyim 
buyumlarining  asosiy  qismi  trikotajdan  tayyorlanadi.  Gazlama  va 
noto„qima  materiallardan  esa  faqat  ichki  kiyimlarning  ayrimlari  (uxlash 
uchun  ichki  ko„ylak  va  pijamalar,  kalta  ishtonlar,  beldamchilar  hamda 
plyonkalar) tayyorlanadi, xolos. 
Ichki kiyimlar. Trikotajdan tayyorlangan ichki kiyimlar gazlamadan 

---

262 
 
tayyorlanganlariga  nisbatan  yuqori  gigiyenik  ko„rsatkichlari,  foydalanish 
xususiyatlari  va  yuqori  tejamliligi  bilan  ustun  turadi.  Trikotajdan 
tayyorlangan ichki kiyimlar elastik, yumshoq, yaxshi cho„ziluvchan, kishi 
gavdasini  bir  tekisda  va  yaxshi  qisib  turadi.  O„ziga  xos  xususiyatlari 
tufayli  mato  organizmning  faoliyati  uchun  qulay  sharoitlar  yaratib  beradi 
(havo  va  par  o„tkazuvchanlik).  Ichki  kiyimlar  ishlab  chiqarishda  har  xil 
kalava  hamda  iplardan  foydalaniladi:  tabiiy  yoki  aralash  tolali  kalavalar, 
kompleks  va  tarkibi  o„zgartirilgan  kimyoviy  iplar  hamda  ularning 
aralashmalari. 
Erkaklar  ichki  kiyimiga  ko„ylaklar,  pijamalar,  kalta  ishtonlar  va 
kalson  (ishton)lar  kiradi.  Ichki  ko‗ylaklar  gazlamalardan  tayyorlangan 
bo„lib,  ochiq  va  yopiq  yoqali,  bir  yoki  ikki  tugmada  qadaladigan  yoki 
tugmasiz  bo„lishi  mumkin.  Ustki  ko‗ylaklar  turli  xillarda  (uzun  va  kalta 
yengli,  kalta  yengli,  shimga  kirgizilmasdan  kiyiladigan)  fasonlarda  ishlab 
chiqariladi. Old tomonidan har xil uzunlikda kesilgan va tugsepochka yoki 
ilmoqlarda  yopiladigan  bo„ladi.  Yoqalari  ham  xilma-xil  fasonlarda 
(qayrilma, tik, fasonli, yaxlit bichilgan) tikiladi. 
Pijamalar - uxlash uchun kalta kamzul va shimdan tuzilgan to„plam 
bo„lib, paxta hamda ip gazlamalaridan tayyorlanadi. 
Kalta  ishtonlar  tanaga  kiyiladigan  ichki  va  sport  kiyimi  sifatida 
ishlatiladi. Ular oqartirilgan, sidirg„a bo„yalgan yoki gul bosilgan bo„z va 
satinlardan tayyorlanadi. 
Fufaykalar ikki turda sotuvga chiqariladi: old tomonidan qadaladigan 
yoki qadalmaydigan. Ular kalta va  uzun yengli bo„lib, turli to„qilishlarda 
(glad,  lastik,  interiok,  fileyli  va  boshq.)  har  xil  xomashyolar  (paxta,  jun 
kalavali,  sun‟iy  ipak,  sintetik  kalava  va  iplar)  dan  olingan  matolardan 
tikiladi. 
Ayollar  ichki  kiyimiga  ko„ylaklar,  ichki  ko„ylak  (kombinatsiya)lar, 
pantolonlar,  kalta  ishtonlar,  ichki  yubkalar  va  cho„milish  kostyumlari 
kiradi.  Ular  kunduzgi  va  tungi  ko„ylaklarga  bo„linadi.  Ular  uch  turda 
bo„ladi:  yarim  yopishib  turadigan  siluetli,  kengaytirilgan  yoki  to„g„ri; 
baland tomonidan pastga tomon kengaytirilgan, to„g„ri. 
Ichki ko„ylaklar nisbatan uzunroq va xilma-xil pardozli bo„ladi. Ular 

---

263 
 
quyidagi  turlarda  chiqariladi:  beli  qisqargan  va  pastga  kengaygan  yoki 
to„g„ri (ayollar va bolalar ich ko„ylagi); beli balanddan pastga kengaygan 
(ayollar va bolalar ko„ylagi); beli to„g„ri (faqat bolalar ko„ylagi). Tuzilishi 
bo„yicha  katta  yengli  yoki  bog„ichli  va  ularsiz  bo„lishi  mumkin.  Ichki 
ko„ylaklar har xil trikotaj matolari hamda gazlamalardan tayyorlanadi. 
Ichki yubkalar turli fasonda, sun‟iy va sintetik ipakdan tayyorlangan 
vertyolkali trikotaj polotnolaridan tikiladi. 
Cho‗milish  kostyumlari  xilma-xil  fason,  pardoz  va  rangda,  ayrim 
hollarda  belbog„li  qilib  trikotaj  hamda  gazlamalardan  tayyorlanadi.  Ular 
kalta ishton va byustgalter (ayollar ko„krakbog„i)dan tashkil topadi. 
Pantolonlar  uch  turda  chiqariladi;  uzun,  qisqa  va  pantolon-trusik 
ko„rinishda. 
Bolalar  ichki  kiyimi  ham  kattalarnikidek  assortimentda  ishlab 
chiqariladi. 
Bog‗cha  yoshidagi  bolalarning  ichki  kiyimiga  maxsus  talablar 
qo„yiladi.  Jumladan,  ular  yuqori  gigiyenik,  gigroskopik,  (havo  va  bug„ 
o„tkazuvchan),  issiq  saqlash,  ko„p  martalab  yuvilish  va  dazmollashga 
chidamli xususiyatlarga ega, mustahkam rangli, yengil, kiyilishda qulay va 
yumshoq bo„lishi kerak. 
Bu  guruhdagi  buyumlar  assortimentiga  quyidagilar  kiradi:  koftalar, 
chaqaloqlar  yaktakchasi  (rasposhonka),  emaklaydigan  bolaning  maxsus 
kiyimchalari  (polzunki),  kalta  ishtonchalar,  lifli  yoki  yelkabog„li  va 
ko„krakchali  buyumlar,  konvertlar,  kombinezonchalar,  telpakchalar, 
garniturlar va pinetkalar. 
Beldamchi  buyumlari  to„g„ridan-to„g„ri  badanga  kiyiladigan  va 
qomatni  ushlash  uchun  mo„ljallangan  ayollar  ichki  kiyimi.  Ularga 
byustgalterlar,  beldamchilar,  gratsiyalar,  belbog„lar  va  boshqalar  kiradi. 
Beldamchi  buyumlari  assortimenti  quyidagi  belgilari  bo„yicha  bo„linadi: 
materiali (gazlama, noto„qima material, trikotaj va turli matolar), tuzilishi 
va elastiklik darajasi (noelastik, elastik, quramali), turlari, fasoni, o„lchami 
hamda  ishlatilishi  (kundalik  va  bezakli).  Bu  buyumlar  moda  talablariga 
mos  kelishi,  badanga  yopishib  turishi,  uning  ayrim  uchastkalarini  yaxshi 
belgilashi (qayd etishi), ishlatishda qulaylik yaratishi va gigiyenik bo„lishi 

---

264 
 
kerak. 
Beldamchi  buyumlari  ayollarning  yoshiga  qarab  guruhlarga 
bo„linadi:  qizlar  (14-16  yosh),  ayollar  (17  yosh  va  undan  ortiq)  va  yoshi 
ulug„ ayollar uchun (60 yoshdan ortiq). 
Byustgalterlar  belbogining  (poyasi)  kengligi  bo„yicha  -  ingichka 
hamda  keng  belbog„li,  kosachasining  tuzilishi  -  aylana  chokli,  oval  va 
yaxlit  bichilgan;  ilmog„ining  turi  -  halqali  va  ilgakli,  ilgakli  hamda 
tugmali, to„qali va tasmali bo„ladi. 
Belbog‗ - bu gavdaning bel qismiga yopishib turadigan buyum. Ular 
keng  va  ingichka,  ilmog„i  bo„yicha  byustgalterga  o„xshash,  asosiy 
qismlarining qatlamlar soni - bir hamda ikki qavatli. 
Gratsiya  byustgalter  va  beldamchining  birgalikdagi  qo„shilishidir. 
Bel  chizig„igacha  keng  belbog„li  bo„lgan  byustgalter  yarim  gratsiya  deb 
ataladi. 
Beldamchi  -  ko„krak  pastidan  tosning  chizig„igacha  (yoki  biroz 
pastroqqacha)  chip  yopishib  turadigan  qattiq  shaklli  buyum.  Yarim 
beldamchi - qattiq shaklli keng belbog„. Beldamchi va yarim beldamchilar 
ilmog„i,  asosiy  qismlarining  qatlamlar  soni  (bir  va  ikki  qatlamli)  hajmini 
o„zgartirish  turi  (shnurlangan,  elastik,  qo„shimcha  qo„yilgan)  bo„yicha 
bo„linadi.  Beldamchi  buyumlarining  o„lchamlari  bel  va  tosning  aylanasi 
bilan sm. larda aniqlanadi.