A. N. Samadov, O. S. Jumanov

Tikuv va to‗quv mashinalari. Dastlabki tikuv mashinasi 1755- yili 
Buyuk  Britaniyada  yaratilgan.  Tikuv  mashinasining  ish  tarzi  ikki  ipning 
o„zaro  to„qilishiga  asoslangan.  Nina  yuqori  ipni  gazlama  orqali 
o„tkazganda unda hosil bo„lgan halqa orqali  moki ipi o„tadi. Nina tepaga 
qayta  yetib,  moki  ipini  gazlama  yuzasiga  chiqaradi.  Gazlama  bir  qadam 
oldinga siljigach, jarayon qayta boshlanadi. 
Mashinada tikayotganda gazlamaning qalinligiga qarab turli nina va 
ip  ishlatiladi.  Masalan,  paxta  gazlamalarni  tikishda  70  yoki  80  raqamli 
nina va 80 raqamli (7,5 teks) ip, tukli paxta gazlamasi, yupqa jun va qalin 
ipak  gazlama  uchun  90  raqamli  nina  va  50  raqamli  ip  (13  teks), 
kostyumbop jun gazlamasi uchun 100 raqamli nina va 40 raqamli ip (16,5 
teks),  sukno  va  palto  gazlamalari  uchun  110  raqamli  nina  va  30  raqamli 
(21  teks)  ip  ishlatiladi.  Ninaning  raqami  uning  0,01  mm  hisobida 
diametrini ko„rsatadi. 
Tikuv  mashinalarining  ba‟zilari  gazlamalarni  chok  bilan 
biriktirishdan  tashqari,  bezakli  baxya  va  kashta  tikadi  hamda  izmalarni 
yo„rmalay  oladi.  Tikuv  mashinalari  yordamida  uzluksiz  iplardan  o„zaro 

---

229 
 
o„rib, halqa hosil qilinadi va tayyor buyum ishlab chiqariladi.