A. N. Samadov, O. S. Jumanov

Elektr  dvigatellar.  Elektr  dvigatellar  tuzilishi  bo„yicha  kollektorli, 
asinxron va vibratsion turlarga bo„linadi. Kollektorli dvigatelning startyor 
hamda  rotor  cho„lg„amlari  ketma-ket  ulanib,  orasidan  50  gers  chastotali 
tok o„tganda qutblarida bir minutda 3000 marta o„zgaradigan magnit oqimi 
hosil bo„lishi tufayli shu tezlikda rotor aylanadi. Bular tez yurar va kichik 
gabaritli  bo„lganligi  sababli  changyutkich,  tikuv  va  oshxona  mashinalari, 
elektr  ustara  va  sentrifugalarda  ishlatiladi.  Ammo  tok  rotorga 
bronzografitli  cho„tka  va  kollektor  orqali  kelishi  tufayli  ishlash  paytida 
radiopriyomnik va televizorlar ishlashiga xalaqit berib turadi. 
Asinxron  dvigatellar  rotorining  cho„lg„amsizligi  bilan  farq  qiladi. 
Aylanish  harakati  startyordagi  asosiy  va  qo„shimcha  cho„lg„amlar  orqali 
o„tayotgan  toklarni  hosil  qilayotgan  magnit  oqimlarining  o„zaro  ta‟siri 
natijasida  paydo  bo„ladi.  Bular  yirik  mashinalar,  chunonchi,  elektr 
sovitkichlar  uchun  ishlatiladi.  Ba‟zi  asinxron  dvigateltar,  masalan,  kir 
yuvish  mashinalarining  aktivatorini  aylantiradigan  dvigatel  startyordagi 
qo„shimcha  cho„ig„am  qisqa  tutashgan  mis  tasmacha  shaklida  bo„ladi. 
Vibratsion  dvigatellarning  startyori  taqasimon  elektr  magnit  va  rotori 
o„zak  shaklida  bo„lib,  ishlashda  tebranish  harakatini  hosil  qiladi.  Bular 
tebranadigan ustaralar, massajyor hamda lobziklarda qo„llaniladi.