A. N. Samadov, O. S. Jumanov

Qalpoqlar  trikotajli  bosh  kiyim  bo„lib,  jins  va  yosh  belgisiga  ko„ra 
ayollar,  erkaklar  va  bolalar  qalpoqchalariga  bo„linadi.  Kattalar 
qalpoqchalari 53-64, bolalarniki 46-52 razmerlarda chiqariladi. 
Telpaklar - eng ko„p tarqalgan bosh kiyimlaridan biri. Ular gazlama, 
fetr,  tabiiy  va  sun‟iy  mo„yna  hamda  charmlar  va  boshqa  materiallardan 
tikiladi.  Telpaklar  yaxlit  mo„ynali,  qurama,  fasonlari  bo„yicha  o„zlarining 
raqamlariga  ega  bo„ladi:  quloqchin,  «Gogol»,  «Moskovskaya», 
«Olimpiyskaya» va boshqalar. 
Shapkalar  -  soyabonli,  yassi  tagli,  qattiq  keng  gardishli  erkaklar  va 
bolalar  bosh  kiyimi.  Ular  paxta  yoki  jun  gazlamasi  hamda  charmlardan 

---

267 
 
tayyorlanadi. 
Kepkalar-  soyabonli  yumshoq  bosh  kiyim.  Kepkalar  qalpoq  (usti), 
soyabon,  peshonabog„  yoki  yarim  peshonabog„  va  astardan  iborat.  Ular 
maxsus  kepkali  yoki  kiyimli  gazlama,  charmlardan  tikiladi.  Kiyilishi 
bo„yicha qishki, yozgi va mavsumiy boiadi. 
Shlemlar  -  boshga  mahkam  kiyilib,  quloqni  berkitib  turadigan  va 
tomoq tagidan bog„lanadigan bosh kiyim. 
Do‗ppi  -  aylana  shakldagi  to„rt  qirrali  telpakchaga  o„xshash  bosh 
kiyim. Ular fetr yoki shoyi gazlamalardan har xil gulli qilib tikiladi. 
Quloqchinli qalpoq (kapor)lar - boshga jips kiyiladigan, iyak tagidan 
mahkamlanadigan ayollar va qizlar uchun mo„ljallangan bo„ladi. 
Beret-  chekkasi  ichiga  qayrilgan  shlyapaning  boshqa  bir  ko„rinishi. 
Ular fetr, gazlama, charm, trikotaj va mo„ynadan tikilishi mumkin. 
Shlyapalar  assortimentdagi  eng  ko„p  hissani  egallaydi  va  shakli, 
fasoni,  material  bo„yicha  bir-biridan  farq  qiladi.  Shakli  bo„yicha  yassi, 
bo„rtma, aylana shaklida, konusga o„xshash, baland, past, buklamli; ishlab 
chiqarilishi  bo„yicha  -  yaxlit  shakl  berilgan  hamda  tikilgan  bo„lishi 
mumkin. Ular fetr, gazlama, mo„yna, somon, charm va boshqa mate rial la 
rdan tayyorlanadi. 
Fetrli  shlyapalarning  xomashyosi  junli,  tivitli,  pardozi  silliq  va  patli 
bo„ladi. 
Gazlamadan 
tikilgan 
shlyapalarga 
panamalar 
kiradi. 
Panamalarning  qalpoqchasi  (boshi)  to„rtta  pannoga  o„xshash  bo„lakdan 
tikiladi;  ikki  qavat  soyaboni  qoplamasi  bilan  birgalikda  parallel  choklar 
asosida  baxyalanadi  va  qalpoqchasiga  tikiladi.  Ular  oqartirilgan  zig„ir  va 
paxta gazlamalaridan, kamroq yarim oq va xom zig„ir hamda yarim zig„ir 
gazlamalaridan tayyorlanadi. 
Trikotajli  ro„mollar  ishlatish  mavsumi  bo„yicha  qishki  va  yozgi 
bo„ladi.  Xomashyo  turi,  ip  va  kalavaning  qalinligi,  to„qilishi  buyumning 
qaysi  mavsumda  ishlatilishiga  qarab  tanlanadi.  Ro„mollar  paxta,  jun, 
qurama,  yuqori  hajmli  va  viskoza  iplardan  hamda  echki  tiviti  yoki  paxta 
aralashtirilgan  quyon  tivitlaridan  qo„lda,  aylana,  fang,  vertel  va  reshel 
mashinalarida tayyorlanadi. Tivitlardan qo„lda yoki mashinalarda to„qilgan 
ro„mollar Orenburg va Penza tivitli ro„mollari deb ataladi. 

---

268 
 
Yozgi  ro„mollar  viskoza  va  sintetik  iplardan  o„rib  to„qish 
mashinalarida gulli to„qilish yo„li bilan tayyorlanadi. 
Ro„mollar pardoz xususiyati bo„yicha oqartirilgan, sidirg„a bo„yalgan 
va  olachipor  halqalangan  bo„ladi.  Ular  quyidagi  o„lchamlarda  bo„ladi 
(sm.da): 70x70; 85x85; 95x95; 100x100; 130x130. 
Trikotajli bo„yinbog„lar paxta, jun, qurama, yuqori hajmli, sun‟iy va 
sintetik  ipaklardan  tayyorlanadi.  Ular  bir  va  ikki  yoqlama,  pardozi  esa 
turlicha bo„ladi. 
Bo„yinbog„lar  quyidagi  o„lchamlarda  chiqariladi  (sm.da):  95x16; 
100x25;  120x20;  130x25;  180x70;  150x50;  160x60;  180x50.  180x70  sm 
o„lchamdagi bo„yinbog„lar palantin deb ataladi.