A. N. Samadov, O. S. Jumanov

Efiroselluloza  plastmassalari.  Bular  sellulozaga  (C
6
H
10
O
5
)n  turli 
kimyoviy  moddalar  ta‟sir  ettirish  natijasida  olinadi.  Tovar  ishlab 
chiqarishda ularni olti turi ishlatiladi. 
1. Selluloid.  Sellulozadan  azot  kislotasi  (HNO
3
)  ta‟sirida  olinib, 
puflash usulida bolalar uchun shaqildoqlari ishlab chiqarishda qo„llaniladi. 
Tez alangalanib yonishi sababli ishlatilishi chegaralangan. 
2. Triatsetat plyonkasi. Sellulozaga sirka kislotasi (CH
3
COOH) ta‟sir 
ettirib  olinadi.  Tiniq  va  pishiqligi  uchun  kinofotoplyonkalar  va 
ultrabinafsha  nurlarini  o„tkazish  qobiliyatiga  egaligi  sababli  issiqxonalar 
ustini yopish uchun plyonka ishlab chiqarishda ishlatiladi. 
3. Atsetat tolasi. Triatsetat qatronidan olinib trikotaj buyumlar ishlab 
chiqarishda qo„llaniladi. Uning salbiy xususiyati - issiq suvda ilrishishidir. 
4. Sellofan  plyonkasi.  Sellulozadan  natriy  ishqori  (NaOH)  va 
serouglerod  (CS
2
)  ta‟sirida  olinib,  tiniqligi  uchun  gullarni  o„rashda 
ishlatiladi. Ammo u namga chidamsiz va qog„ozday yonadi. 
5. Viskoza tolasi. Bu sellulozani ksantogenatidan ROC(SH)=S olinib, 

---

180 
 
gazlama  to„qishda  ishlatiladi.  Viskoza  gazlamasi  tabiiy  ipakdan 
yaltiroqligi, qog„ozday yonishi va namga chidamsizligi bilan farq qiladi. 
6. Etrol. Sellulozani triatsetati asosida bo„r, pigment (bo„yoq kukuni) 
va  to„yingan  yog„och  massalari  qo„shib  olinadi.  Yonmaydigan  va  yaxshi 
silliqlanadigan bo„lganligi  sababli,  avtomashinani  nil  chambaragi,  telefon 
apparatining  qobig„i  (ust  qismi)  ko„zoynak  gаrdishi  va  avtoruchkalar 
ishlab  chiqarishda  ishlatiladi.  Etrol  so„zi  keng  ishlatiladigan  sohalar 
(elektro-teleradio) nomlarining bosh harflaridan kelib chiqqan.