|
O‘zbekistonning maxsus qo‘riqlanadigan tabiiy hududlarida turizmni tashkil
etish xususiyatlari9
|
Asosiy maqsadlar
|
Tashkil etish asoslari
|
Xuquqiy asoslari
|
-
|
mahalliy va xorijiy
|
-keluvchilar tomonidan
|
-O‘zbekiston
|
turistlarni jalb etish;
|
tabiiy zonalar bioxilma-
|
Respublikasining “Turizm
|
-
|
yangi ish o‘rinlarini
|
xilligiga bo‘lgan salbiy
|
to‘g‘risidagi” qonuni
|
yaratish;
|
ta’sirlariga yo‘l
|
(20.08.1999);
|
-
|
aholini yashash darajasini
|
qo‘y maslik;
|
- O‘zbekiston
|
oshirish;
|
- keluvchilarni tabiiy
|
Respublikasining “Tabiatni
|
-
|
bioxilma-xillikni saqlash;
|
zonalarga bo‘lgan xatti
|
muhofaza qilish” qonuni
|
-
|
turizm vositasi orqali
|
harakatini kuzatishni
|
(9.12.1992);
|
yangi tabiiy zonalarni yaratish;
|
ta’minlash, turistik
|
- Hammasi bo‘lib, 15 ta
|
-
|
mahalliy aholini tabiat
|
marshrutlarda turli tartiblarni
|
tabiatni muhofaza qilishga
|
resurslaridan foydalanishni
|
joriy etish;
|
oid qonunlar, 550 ta qonun
|
kamaytirish va ularga alternativ
|
-tabiiy zona hududlarida
|
asosidagi tabiatni
|
daromat manbalarini yaratish;
|
turistik faoliyatni iqtisodiy
|
qo‘riqlash ahamiyatiga ega
|
-
|
tabiiy zonalarni
|
samadorligini ta’minlash;
|
aktlar, standartlar amal
|
byudjetdan tashqari vositalar
|
- tabiatni saqlash tadbirlari
|
qilmoqda.
|
orqali moliyalashtirish;
|
va aksiyalarida qatnashish va
|
|
-
|
aholini ekologik o‘qitish,
|
b.
|
|
tabiat bilan aloqa madaniyatini
|
|
|
oshirish;
|
|
|
-
|
insonlarga dam olishini
|
|
|
imkoniyat yaratish;
|
|
|
-
|
ma’lum mintaqalarning
|
|
|
ijtimoiy – iqtisodiy
|
|
|
rivojlanishiga ko‘maklashish.
|
|
|
Buning uchun o‘z navbatida quyidagi ishlarni amalga oshirish lozim:
qo‘riqxonalar va milliy bog‘lar sonini oshirish;
mavjud qo‘riqxonalar va milliy bog‘larni turistik resurs sifatida ilmiy jihatdan o‘rganib chiqish;
mavjud qo‘riqxonalar va milliy bog‘lardan ekoturizm obyekti va rekreatsion resurs sifatida foydalanish uchun kerakli infratuzalmani shakllantirish;
ekoturizm obyekti sifatida mavjud tabiat go‘shalaridan tartibli foydalanish;
ekologik turizm rivojlangan mamlakatlar malaka va tajribasini o‘rganish;
tabiat muhofazasiga alohida e’tibor qaratish lozim.
Тухлиев Н., Абдуллева Т. Менежмент и организация бизнеса в туризме Узбекистана. -Т., 2006.
42
O‘zbekistonning tabiiy sharoiti va ularning ekologik holatini inobatga olib, turistik obyektlarni o‘rganish va aniqlash, turistik yo‘nalishlarni belgilash, ularning hududiylik va majmuaviylik jihatlaridan kelib chiqqan holda tabiiy xizmat ko‘rsatish sohasini yo‘lga qo‘yish shu kunning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi.
Tayanch iboralar. Ekologiya, ekologik resurslar, turlar, O‘zbekiston resurlari, qo‘riqxonalar, milliy bog‘, buyurtmaxonalar
Savol va topshiriqlar
O‘z fikringizdan kelib chiqib, ekoturizm tushunchasiga izoh bering?
Ekoturizmni qanday turlari mavjud deb o‘ylaysiz?
O‘ylang, ekoturizmning qanday o‘ziga xos xususiyatlari mavjud
O‘zbekistonda ekoturizm resurslarini izohlang.
Nima deb o‘ylaysiz, O‘zbekistonda ekoturizm imkoniyatlaridan samarali foydalanish nimalardan iborat.i? Javobingizni asoslang.
43
7-bob. MINTAQALARDA ZIYORAT TURIZMI MARKAZLARI VA ULARNI RIVOJLANTIRISH RESURSLARI
7.1. Ziyorat turizm to‘g‘risida tushuncha
Hozirgi kunda dunyo bo‘yicha har yili 200 mln.dan ortiq kishilar aynan ziyorat maqsadida jahondagi turli ziyoratgoh, o‘zlari uchun muqaddas hisoblangan maskanlarga borib, diniy turistik sayohatlarga chiqmoqdalar. Statistik ma’lumotlarga nazar tashlaydigan bo‘lsak, yiliga 150 mln. xristianlar, 45 mln.musulmonlar, 40 mln. buddistlar, sintoistlar, 30 mln. induistlar diniy ziyorat maqsadida sayohat uyuushtirgan (Aleksandrova, 2002). Demak, dunyoda diniy turistik migratsiyasi aktiv hisoblanib, sayohlar asosan ruhan poklanish, buyurilgan amallarni bajarish, mqaddas maskanlarni ziyorat etishadi. Turistik oqimlarga diniy motivatsiyalar sezilarli ta’sir o‘tkazadi. Diniy turizm ildizlari uzoq asrlarga borib taqaladi. Ilk sayohatlar to‘g‘risida ma’lumotlar Antik davrga taaluqlidir2 Ziyoratchining keng va xilma-xil geografiyasini o‘rganish uchun rayonlashtirishdan foydalaniladi. Jahonda ziyoratning 11 makro hududi ajralib turadi:
x Xristian Yevropasi;
x Xristianlik va boshqa ko‘psonli dinlar bilan mustahkam o‘rin egallovchi Shimoliy Amerika;
x Xristianlik va an’anaviy dinlar bilan Lotin Amerikasi; x Islomni qabul qilgan Shimoliy Afrika;
x Islom hukmron va alohida xristianlik va an’anaviy dinlar mavjud g‘arbiy va Sharqiy Afrika;
x Buddizm islom, xristianlik va hinduzimni egallagan Janubiy-Sharqiy Osiyo; x Buddizm bilan (asosan lamaizm) mustahkamlangan Markaziy Osiyo; x Islom hukmron O‘rta Osiyo;
x G‘arbiy Osiyo islom va xristianlik, iudizm bilan mustahkamlangan;
x Janubiy Osiyo iudizm va buddizm tarqalgan, shuningdek xristianlik, jaynizm, sikxizm va islam mavjud.
44
Har bir makrohudud eng avvalo ziyoratning jahoniy markazlari bilan mashhur. Ular e’tiqodchilarning xalqaro oqimini qabul, qiladilar va ko‘pincha diniy ixtisoslashtirishning ma’muriy, sanoat, madaniy va turistik markazlari funksiyalari bilan qo‘shilib ketadilar.
Bundan tashqari, makrohududlarda milliy va mahalliy ahamiyatga ega diniy sig‘inish obyektlari mavjud. Quddus-jahonning yirik diniy markazi.
Quddus uch din e’tiqodchilari islom, xristianlik, iudizm uchun muqaddas markaz. Jahon ilohiy markazlari orasida alohida o‘rin egallaydi. Iudizmga sig‘inuvchi yaxudiylar, ancha ilgarigi monoteist dinlaridandir. Ulardan ko‘pchilik xristianlikka mansub – muqaddas toqqa, yig‘i devorlariga boradilar. Bu erda devor oldidagi uncha katta bo‘lmagan maydonda ular qachonlardir arablar tomonidan vayron qilingan ibodatxonaga qatg‘u bildirdilar. Qora kiyingan ziyoratchilar qo‘l ushlashib bir ohangda chayqalgan holda Xudo Yaxvega iltijo bilan murojat qiladilar. Xristianlar uchun quddus Iso payg‘ambarni yerda bo‘lishi bilan bog‘liq. Ularning ziyorat programmasida eng muhim manzil tirilish ibodatxonasi:
x jahon xristian olamining bosh muqaddas joyi hisoblanadi. Har bir sig‘inuvchi bu ibodatxonaga tashrif buyurishga intiladi. Uning Golgofe butiga, Pomozoniya toshiga, tangrining tiriklik nishon tobutiga sajda qiladilar. Xudoning o‘g‘li dafn etilgan joy ramzi;
x xochga mixlangan siymo turli xristian ibodatlari buyumlari bilan zich qurshalgan. Rim katoliklari xudoga qayg‘uli sukutda turgan armon ruhoniylari qatorida toat-ibodat qiladilar. Xuddi shu erda suriyalik sig‘inuvchilarning shivirlab ibodat qilganlari eshitilib qoladi.
Ruhiy hotirjamlikka limmo-lim qalb va xor qo‘shiqning Afrika ohanglariga xos ovozi ostida efiopiyaliklar o‘z marosimlarini bajo keltirishadi. Boshqa qo‘shni joylashgan xorda greklar ibodat qiladilar. Hech kim, hech kimga halaqit bermaydi, hammaning diqqati o‘z ibodatiga qaratilgan. Musulmonlar quddusda o‘z bayrog‘lariga ega. Ular to‘planadigan joy – bizning ko‘plargacha saqlanib qolgan ilohiy inshooti – Umar mochiti hisoblanadi. Gumbazi muqaddas qoya timsoli, diniy tasavvurlarga ko‘ra Muhammad payg‘ambar undan arsh-a’loga ko‘tarilib ketgan.
45
Muazzaining dinamiklar yordamida kuchaytirilgan ovozi har kuni besh marotaba qadam shahar o‘zra yangrab musulmonlarni namozga chorlaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
