A. N. Aripov, G’. R. Abdullayev, O. N. Imomov

4 – rasm. Nafas olishni tekshirish jarayoni 
 
Yurak  faoliyatining  to’xtatishi.  Yurak  faoliyatining  to’xtashiga  yo’l 
qo’ymaslik  uchun  sun’iy  nafas  oldirish  bilan  birga  yurakni  bevosita  yo’iq 
ukalanishi zarur. 
 
Yurak urishining to’xtash belgilari: 
* Ko’z qorachig’ining kengayishi.
 
* Uyqu arteriyasida ‘ulsning yo’qligi. 
*
 
Nafas olishning to’xtashi 
  
* Refleksning mavjud emasligi 
Yuqoridagi holatlar ko’zatilganda quyidagi tartibda harakat qilish lozim:         1. 
Jabrlanuvchi chalqanchasiga qattiq yuzaga yotqiziladi.  
2. Biror kiyimi dumaloqlanib bo’yni tagaga qo’yiladi. 
3. Boshini orkaga egib, og’zi yo’iladi. 
4. "Og’izdan-og’izga" yoki "og’izdan-burunga"  usulida sun’iy nafas bsriladi. 
5. Yurak bilvosita uqlanadi. 
Agar  jarohatlangan  shaxsning  ko’z  korachig’i  kengaygan  va  ‘ulhs  urishi 
sezilmasa,  kon  aylamishini  tiklash  maksadida  sun’iy  nafas  berish  bilan  bir  vaqtda 
yurak  uqalanishi  lozim.  Uqalashda  o’ng  qo’lning  kafti  jarohatlangan  shaxsiing 
ko’kragiga  qo’yiladi  va  tez-tez  (minugiga  60  marta)bosiladi.  Tananing  pastki 
qismlari  joylashgan  vena  qon  tomirlaridagi  qonni  yurakka  kelishini  tezlatish 
maqsadida  oyoqni  30  sm  gacha  yuqoriga  ko’tarib  qo’yish  mumkin.  Agar  bu 
yordamlarni  bir  kishi  bajarayotgai  bo’lsa,  2-3  marta  sun’iy  nafas  bergach,  10-12 
marta  yurakni  tashqi  uqalash  tavsiya  etiladi.  Jarohatlangan  shaxsning  o’ziga 
kelganini nafas olishini tiklanishi, rangini qizarishi ko’z qorachig’ini qisqarishi kabi 
belgilardan  bilib  olish  mumkin.Buni  tekshirish  uchun  massajni  2-3  sek  to’xtatib 
turish  mumkin.  Agar  jarohatlangan  shaxsda  o’ziga  kelish  holatlari  kuzatilmasa, 
sun’iy nafas berish va yurakni uqalashni vrach kelgunga qadar davom ettirish kerak.