A muxitdinov, O. K. Qosimov

100-200
201^100
401-600
601-800
800-1000
tp,
mm
2,25-2,5
2,6-3,75
3,76-4,25
4,26-4,5
4,6-6
Uzatmalar qutisining barcha pog‘onalarida tishli g‘ildiraklarning 
normal moduli bir xil emas; past pog‘onalarda normal modulning 
qiymatlari yuqoriroq bo‘ladi. Tishning qiyalik burchagi yengil 
avtomobillarda p = 25-40° va yuk avtomobillarida P = 20-25°.
Qiya tishli g‘ildiraklar to‘g‘ri tishli g‘ildiraklarga nisbatan 
mustahkam va shovqinsiz ishlaydi, lekin ularda o‘q bo‘ylab yo‘nalgan 
kuchlar hosil bo‘ladi. Ikki valli uzatmalar qutisida bu kuchlarni 
muvozanatlab bo‘lmaydi va ular podshipniklarga ta’sir etadi. Uch valli 
uzatmalar qutisida o‘q bo‘ylab yo'nalgan kuchlar oraliq valda 
muvozanatlanishi mumkin. Oraliq valning tishli g‘ildiraklariga ta’sii 
etayotgan kuchlar quyida ko‘rsatilgan:
67

---

Plt
^2
“ 1
L_ \
P,
O lq bo‘ylab yo‘nalgan kuchlaming tenglik muvozanatidan:
P*i ~ Px2! 
Pxi ~PitgPi; 
Px2 ~ P ltg fc
P i ~ ^ к п а х U p .: /? v t l
> 
P 2 ~ ^ n a a x ^ - f . z ^ w 2 >
bu yerda
up.z
- doimiy ilashishda bo‘lgan juftlikning uzatishlar soni; 
rw!
va 
r
w2
- oraliq valdagi tishli g‘ildiraklarning radiuslari.
Demak: 
tgfr/tgP2= rw,i r
v2
tishli g‘ildiraklarning moduli bir xil bo‘Isa:
Z2
Tishli uzatmalar mustahkamlikka GOST 21354-87 bo‘yicha 
hisoblanadi. Tish yuzasining qattiqligi 57-64 HRCe, 
o ‘rtasining 
qattiqligi 30-46 HRCe. Ruxsat etilgan egilishdagi kuchlanish Ои»]- 
700-800 MPa; ruxsat etilgan kontakt kuchlanish [MPa (katta qiymatlar past pog‘onalarga tegishli).
Vallar. 
Uzatmalar qutisining vallari buraluvchi va egiluvchi 
yuklanishlami qabul qiladi. Vallardagi yuklanishlarni aniqlash ketma- 
ketligi quyidagicha: uch valli uzatmalar qutisida -yetaklanuvchi val, 
oraliq val,yetaklovchi val; ikki valli uzatmalar qutisida ketma-ketlikning 
ahamiyati yo‘q. Yuqoridagi sxemadan foydalanib, tishli g‘ildiraklarga 
ta’sir etayotgan kuchlar aniqlanadi. So‘ngra har bir pog‘ona uchun 
tayanchlardagi reaktsiyalar va buraluvchi hamda egiluvchi momentlar 
topiladi. Umumiy kuchlanish quyidagicha aniqlanadi:
+ * % .)/№ & „ )
bu yerda, 
-
valning xavfli qirqimdagi diametri.
Agar valda shlitsli birikma bo‘lsa val ichki diametr bo‘yicha 
hisoblanadi.
Vallarnmg mustahkamligi ularning egilishi orqali aniqlanadi. 
Rx/
i 
P
ri
kuchlar val o‘qlari joylashgan tekislikda valning 
fe
egilishini hosil 
qiladi, 
R,
kuch esa perpendikulyar tekislikda valning egilishini hosil