А. М. Туробов самарқанд этноним ва этноойконимлари самарқанд -2002 2 Туробов А. М. Самарқанд этноним ва этноойконимлари. Монография

2. Тамға ва белгилар асосида юзага келган этноним -
лар. Нарса мол, маҳсулот қабила - уруғларни бир -биридан
ажратиш учун қабул қилинган белги тамға саналади. Ҳар
бир уруғ ва қабила ўзининг махсус тамғасига эга бўлган .
Маҳмуд Кошғарий ўзининг « Девону луғотит турк» аса -
рида 20 та туркий қабила ҳақида маълумот бергач, уларни
бир- биридан фарқловчи ўз белги - тамғаси борлигини эсла -
тиб ўтади . Қабила -уруғларни шу тамғаларига қараб фарқ -
ланишини таъкидлайди (79:1,89). Шундай белги -тамғалари
мавжудлиги Абулғози Баҳодирхон асарида ҳам уқдирилади.
«Ўғузхоннинг ўн икки уркада ўлтурғон йигирма тўрт наби -
расининг отларининг маъниларини ва тамғаларининг нечук
эрканини ва қушлари турган қушларининг отларини
мундоқ айтиб турурлар» (134:38) деб фикр билдиргач,
қойи, баёт , алқа уйли , қорауйли , ёзир , ясир, дудурға , ав -
шар, қизиқ, бекдили, кархин , байиндир, бажана, човулдур ,
чапкин , салор , имир , ола юнатли , урагир, игдир, букдиз ,
аво, киник каби қавмлар ва уларнинг тамғалари ҳақида
маълумот беради (134:39).
88
Ҳозирги кунда Самарқанд вилоятида учрайдиган этно -
нимлар ва улар асосида юзага келган этноойконимлар
тамға – белгисини англатувчи ном асосида пайдо бўлган:
Аламли, Ачамайли , Жағалбойли, Касовли , Ойтамғали ,
Санчиқул, Тароқли, Тортувли, Туёқли, Тўғали, Чингали,

Човка,
Қайчили ,
Қанжиғали,
Қилич,
Қўштамғали ,

Бешбармоқ кабилар .
Хуллас , от ва қора молнинг сонига куйдириб босилади -
ган белги –тамға , чорва молларини бир -биридан фарқлаш
вазифасини ўтаган. Кейинчалик унинг маъноси кенгайган ,
натижада у этник атамага айланган. Шуни ҳам унутмаслик
керакки, узоқ тарихий тараққиёт натижасида , ҳозирги кун-
га келиб , этнонимларнинг асосида тотемми , тамғами ётган -
лигини аниқ белгилаш қийин .
Шу боис , кўпчилик этнонимларнинг мотивларини изоҳ -
лаш мушкул бўлиб қолмоқда . Чунки уларнинг қадимий
маънолари ҳозир унитилган ва қоронғилашган. Шундай
пайтда этнонимлар ва улар асосида шаклланган этноойко-
нимларнинг аталиш мотивларини махсус илмий таҳлил қи -
лиш лозим бўлади . Этноойконимларнинг аталиш мотивла -
рини таҳлил қилиш орқали бундай муаммоли ўринларини
илмий ҳал қилиш номшуносликнинг муҳим вазифаларидан
саналади.