A. M. Mannonov n. A. Abdullayev r. R. Rashidov

40 
Kaye J.W. History o f the War in Afghanistan. Third edition. - London:
WM. H.Allen & Co., 1874. - P. 439-442.

---

aholisi o‘z yurtiga ajnabiylami boshlab kelgan yangi hukmdorga 
nisbatan hech qanday iliq munosabat bildirmadi. Shundan so‘ng 
Shujoulmulk afg‘on hukmdori sifatida ingliz hukumati bilan 8 
banddan iborat rasmiy shartnoma imzoladi. Ushbu shartnomaga 
ko‘ra, Afg‘oniston tashqi dunyodan izolyatsiyada bo‘lishi, ingliz 
hukumatining ruxsatisiz hech bir ajnabiy (ayniqsa yevropalik)ni 
mamlakatga kirishiga yo‘l qo‘ymasligi, ingliz qo‘shini mamlakatda 
umrbod qolishi hamda shohni, “afg‘on xalqini”, va afg‘on zaminini 
chet ellik bosqinchilardan himoya qilishi, shoh ingliz armiyasi 
ta’minotini o‘z zimmasiga olishi va uning huzurida doimiy ravishda 
ingliz hukumatining maxsus vakili bo‘lishi, inglizlarga Afg‘oniston 
bilan savdo-sotiq yuritishda keng imkoniyatlar berishi belgilab 
qo‘yilgan edi41.
Inglizlaming bosqinchilik harakatlari amir Do‘st Muhammad- 
xonni tashvishga soldi va u bunga qarshi zarba berishda Rossiya va 
Erondan yordam olishga umid bog‘lab, ular bilan diplomatik aloqa- 
lar o‘matishga intildi. Biroq, Rossiya Yaqin Sharq masalalari bilan 
band bo‘lganligi bois Afg‘oniston masalasida Angliyaga yon bosdi 
va Afg‘oniston bilan diplomatik aloqalar o‘matishni paysalga soldi.
Ingliz qo‘shini Kobulga tomon o‘z yurishini davom et- 
tirdi va 1839-yil iyulida G‘azna shahrini va avgustda Kobulni 
egalladi42. Inglizlar tomonidan bir qator qabila yetakchilari va 
saroy ayonlarining sotib olinishi natijasida amir Do‘st Muham- 
madxon bosqinchilarga qarshi aytarli qarshilik ham ko‘rsata olmadi 
va mamlakat shimoliga chekindi. Uning mamlakat shimolidagi 
o‘zbek va tojik bekliklari qo‘shini hamda Buxoro amiri Nasrullo 
(1826-1860) ko‘magida inglizlarga qarshilik ko‘rsatish rejasi ham 
amalga oshmadi. Shundan so‘ng umidsiz qolgan amir Do‘st Mu- 
hammadxon 1840-yil noyabrida Kobulga kelib inglizlarga taslim 
bo‘ladi va bosqinchilar uni oilasi bilan Hindistonga jo ‘natadilar. Bi­
roq, 1841-yilning bahoridan bosqinchilarga qarshi butun mamlakat