|
133
Ушбу гурух, 1996-йилда ташкил этилган булиб, унга куйидаги 15 та
давлат аъзо булиб кирган: АКШ, Австралия, Буюк Британия, Германия,
Голландия, Дания, Италия, Канада, Норвегия, Россия, Финляндия,
Франция, Швеция, Швейцария, Япония. 2001-йилда бу гурух,га Германия
раислик килганлиги учун йигилиш Берлинда булиб утди.
Rossiya, Buyuk Britaniya, Yaponiya, Kanada kabi donor-davlat-
lar bilan birgalikda BMT, Yevropa Komissiyasi va bir necha
nohukumat tashkilotlaming vakillari ishtirok etishdi. Konferensi-
ya ishtirokchilari tomonidan Afg‘onistonga insonparvarlik hamda
iqtisodiy ko‘mak berish ishlari o‘zaro hamkorlikda uzoq muddatga
mo‘ljallangan holda olib borilishi lozimligi ta’kidlab o‘tildi.
2002-yil 21-22-yanvarida Tokioda o‘tkazilgan donor-dav-
latlaming Xalqaro Konferensiyasi Afg‘oniston iqtisodiyotini qayta
tiklash va unga moliyaviy ko‘mak berish masalalariga bag‘ishlandi.
60 ga yaqin davlat va 20 dan ortiq Xalqaro Tashkilotlar vakillari
ishtirok etgan ushbu Konferensiyada Afg‘onistonga 5 yil davomida
4,5 mlrd. AQSH dollari, shu jumladan 2002-yil davomida 1,8
mlrd. AQSH dollari miqdorida mablag‘ ajratishga kelishib olindi.
Anjumanda asosiy donorlar sifatida AQSH (2002-yil davomida 296
mln. AQSH dollari), Yaponiya (2,5 yil davomida 500 mln. AQSH
dollari), Saudiya Arabistoni (3 yil davomida 220 mln. AQSH
dollari), shuningdek, Yevropa Ittifoqi (1,5 mlrd. AQSH dollari),
Jahon Banki (2,5 yil davomida 500 mln. AQSH dollari) va Osiyo
Rivojlanish Banki (500 mln. AQSH dollari) hamda doimiy ravishda
donor bo‘lmagan Eron (5 yil davomida 500 mln. AQSH dollari, shu
jumladan 2002-yil uchun 120 mln. AQSH dollari), Pokiston (100
mln. AQSH dollari) va Hindiston (100 mln. AQSH dollari) kabi
davlatlar ishtirok etishdi.
Konferensiyada ishtirok etgan Afg‘oniston Muvaqqat Huku
mati rahbari H.Karzayning fikricha, Afg‘onistonni butunlay qayta
tiklash jarayoni davomida 45 mlrd. AQSH dollari miqdoridagi
mablag‘ zarur, chunki kelajakda Afg‘oniston jahon iqtisodining bir
qismi bo‘lib unga integratsiyalashuvi lozim bo‘ladi.
2002-yil 2-dekabrda Germaniya Tashqi Ishlar vaziri Yoshka
Fisher tashabbusi bilan Germaniyada “Afg‘onistonni qayta tiklash
- tinchlik va barqarorlik garovi” mavzusida Xalqaro Konferensi-
ya bo‘lib o‘tdi. Konferensiyada 30 dan ortiq davlat vakillari, shu
jumladan Afg‘onistonga qo‘shni bo‘lgan davlatlar vakillari ham
ishtirok etishdi. Shuningdek, ushbu anjumanda Afg‘oniston 0 ‘tish
hukumati rahbari H.Karzay, BMT Bosh Kotibining Afg‘oniston
bo‘yicha maxsus vakili L.Braximiy va AQSHning Afg‘onistondagi
vakili Z.Xalilzod qatnashdi.
Konferensiya ishtirokchilari afg‘on muammosining nozik
jihatlaridan biri - barcha siyosiy va milliy guruhlar o‘rtasidagi
muvozanatni BMT rahbarligida qaror toptirish lozim, degan fikrga
kelishdi va ushbu maqsadda yagona modelni yaratish masalasi
qizg‘in muhokama qilindi.
BMT Bosh Kotibining Afg‘oniston bo‘yicha maxsus vakili
L.Braximiyning fikricha, dono va qat’iyatli yo‘lboshchilar
rahbarligida xavfsiz, tinch, demokratik va rivojlanayotgan yangi
Afg‘onistonni qurish mumkin. 2003-yil 18-martida Bryusselda
va 2003-yilning 20-noyabrida Stokgolmda ham Afg‘onistonni
qayta tiklash masalalariga bag‘ishlangan Xalqaro darajadagi
Konferensiyalar bo‘lib o‘tdi. Bryusseldagi Konferensiyada ishtirok
etgan Yevropa Ittifoqi vakili K.Pattenning fikricha, Afg‘onistonga
moliyaviy ko‘makberishni o‘z zimmasiga olgan donor-davlatlaming
bergan va’dalarini bajarmasliklari dunyo jamoatchiligining ularga
bo‘lgan ishonchini yo‘qotishi mumkin. Shuningdek, K.Patten qayta
tiklashga sarflanayotgan moliyaviy xarajatlar ustidan qattiq nazorat
o‘matish lozimligini ham ilgari surdi.
2004-yil 31 -mart - 1-aprel kunlari Afg‘onistondagi qayta tiklash
masalalariga bag‘ishlangan yana bir yirik anjuman 56 davlat va 10
dan ortiq Xalqaro Tashkilot vakillari ishtirokida Berlinda bo‘lib
o‘tdi. 0 ‘z ahamiyatiga ko‘ra, ushbu Konferensiya Afg‘onistondagi
qayta tiklash jarayoni ishtirokchilarining 2001-yilgi Bonn va
2002-yilgi Tokio Konferensiyalaridan keyingi yirik uchrashuvidir.
Ushbu Konferensiya o‘tkazilgunga qadar H.Karzay hukumatiga
qayta tiklash maqsadlari uchun 4 mlrd. AQSH dollari miqdoridagi
turli yordamlar, moliyaviy mablag‘lar kelib tushdi. Ammo, afg‘on
hukumati buni yetarli emas, deb hisoblab, Jahon Banki ko‘magida
qiymati 27,5 mlrd. AQSH dollarini tashkil etuvchi “Yetti yillik
dastur” ishlab chiqdi.
Konferensiya ishida Afg'oniston rahbari H.Karzay so'zga
chiqib, “Afg‘onistondagi inqiroz - butun mintaqaning inqirozidir”, -
deya ta’kidlab o'tdi. Buni hisobga olgan donor-davlatlar uch yil
davomida Afg‘onistonga 8,2 mlrd. AQSH dollari, shu jumladan
2004-yil uchun 3,6 mlrd. AQSH dollari ajratishga kelishib oldilar.
Bu borada yirik donor-davlatlar sifatida AQSH (2,2 mlrd. dollar) va
Buyuk Britaniya (900 mln. AQSH dollari) boshqa ishtirokchilarga
ko‘ra ko‘proq mas’uliyatni o‘z zimmalariga oldilar.
Hozirgi kunda Jahon Banki boshqa xalqaro tashkilotlami ham
Afg‘onistonga ko‘mak berishga undab, bu boradagi o‘z faoliyatini
BMT, Xalqaro Valuta Fondi, Osiyo Rivojlanish Banki hamda AQSH
va Yevropaning turli agentlik va fondlari bilan muvofiqlashtirishga
harakat qilmoqda. Jumladan, Jahon Banki, Osiyo Rivojlanish Banki
va BMTning bir necha Dasturlari vakillari Afg‘onistonga ko‘mak
berish maqsadida 3 mlrd. AQSH dollari miqdoridagi mablag‘ga ega
Xalqaro Fond tashkil etishni BMTga taklif etdilar.
Donor-davlatlar va Xalqaro Moliyaviy Tashkilotlaming
Afg‘onistondagi qayta tiklash jarayoni uchun ajratishni mo‘ljallagan
moliyaviy mablag' va ko‘makni bevosita tasarruf etish maqsadida
afg‘on hukumati ixtiyoriga berilishi borasida jiddiy muammolar
mavjudligi ko‘zga tashlanadi. Jumladan, Afg'oniston Markaziy
Bankining faoliyatini qoniqarli deb bo‘lmaydi. Shu bilan birga,
Afg‘onistonda 11 ta xorijiy banklar (Buyuk Britaniyaning “Stan
dard Chartered” va Mikrokreditlar banklari, Pokiston Milliy Banki
hamda Eronning “Oriyon Bank”i va boshqalar)ning bo‘limlari
ochilgan bo‘lib, ulaming faoliyat doirasiga asosan eksport-import
masalalari bilan shug‘ullanish kiradi, xolos.
Afg'oniston hukumati qayta tiklash jarayonida barcha davlatlar
va tashkilotlaming ishtirokini ta’minlash hamda ulami faol jalb etish
maqsadida har bir soha uchun alohida loyihalar ishlab chiqdi. Jami
448 ta loyihani amalga oshirish uchun 2002-yil davomida donor-
davlatlar tomonidan 1 mlrd. 718 mln. AQSH dollari miqdorida
mablag‘ ajratish moMjallangan bo‘lsa, amalda 538 mln. AQSH
dollari miqdorida mablag' ajratildi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
