A. M. Butlerov (1828-1886) o‘zining «Organik kimyoni to‘liq o‘rganishga kirish» degan kitobi va 1861- yili organik moddalarning kimyoviy tuzilish nazariyasini yaratish bilan organik kimyo fanining rivojlanishiga kat

Reaksiyaga kirishayotgan moddalar tarkibidagi atomlarning
oksidlanish darajasi o‘zgarishi bilan boradigan reaksiyalar
oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari deyiladi.
Oksidlanish darajasining o‘zgarishi elektronlarning biror
atomga tomon tortilishi yoki bir atomdan boshqa atomga o‘tishi bilan bog‘liq.
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari eng ko‘p tarqalgan reaksiyalar bo‘lib, tabiatda va texnikada katta ahamiyatga ega. Ular
Yer yuzasidagi hayot faoliyatining asosi hisoblanadi. Òirik
a’zolardagi nafas olish va moddalar almashinuvi, chirish va
75
bijg‘ish, o‘simliklarning yashil qismlaridagi fotosintez ana shu
reaksiyalar bilan bog‘liq. Bu reaksiyalarni yoqilg‘i yonganida,
metallarning korroziyalanish jarayonlarida va elektrolizda kuzatish mumkin. Ular metallurgiya jarayonlarining va elementlarning tabiatda aylanishining asosini tashkil etadi. Shunday
reaksiyalar yordamida ammiak, ishqorlar, nitrat, xlorid va
sulfat kislotalar hamda boshqa ko‘pgina qimmatli mahsulotlar
olinadi. Galvanik elementlar va akkumulatorlarda oksidlanishqaytarilish reaksiyalari tufayli kimyoviy energiya elektr energiyaga aylanadi. Ular tabiatni muhofaza qilishga doir choratadbirlarning asosini tashkil etadi.
Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida — atom, molekula
yoki ionning elektron berish jarayoni oksidlanish deyiladi.
Elektronlarini beradigan atom, molekula yoki ionlar qaytaruvchilar deyiladi. Reaksiya davomida ular oksidlanadi.
Elektronlarni biriktirib oladigan atom, molekula yoki ionlar
oksidlovchilar deyiladi. Reaksiya vaqtida ular qaytariladi. Atom,
molekula yoki ionlar muayyan moddalar tarkibiga kirganligi
sababli, bu moddalar ham tegishlicha qaytaruvchilar yoki
oksidlovchilar deyiladi.