A. M. Abduvohidov, F. S. Qutlimurotov

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
96 
XIII-bob. TURISMDA SUG‘URTALASH 
 
13.1. Turistik sug‘urta va uning turlari 
13.2. Turizmda sug‘urta tushunchasi 
13.3.  Turistlar  va  turistik  tashkilotlarni  sug‘urtalashning  chet  el 
tajribalari 
13.4. Turistlarning sug‘urta kompaniyalari bilan qiziqish sabablari 
 
13.1. Turistik sug‘urta va uning turlari 
 
O‘zbekiston  Respublikasi  "Turizm  to‘g‘risida"gi  qonunining  20-
moddasi    "Turistlarni  sug‘urta  qilish",  -  deb  nomlanib,  unda:  Turistlarni 
sug‘urta  qilish  majburiydir  va  u  turistik  faoliyat  sub’yektlari  tomonidan 
sug‘urta  faoliyati    olib  borish  huquqiga  ega  bo‘lgan  tegishli  sug‘urta 
tashkilotlari bilan  tuziladigan bitimlar asosida amalga oshiriladi, deyiladi.  
Biror joyga yoki mamlakatga qatnovchi turist  mahalliy aholiga qaraganda 
ko‘proq  noqulay  omillarga  duch  keladi.  Shuning  uchun  avvalom  bor 
turistning  sog‘lig‘i  sug‘urtalanadi.  Keyin  esa  mol-mulki  sug‘urtalanadi. 
Turistning  bir  kunlik  turistik  sug‘urtasi  o‘rtacha  bir  yarim  dollarga  to‘gri 
keladi. Endi dunyodagi turistlar soni yarim milliard bo‘lib, sayohat 5-7 kun 
davom  etsa,  turizmning  sug‘urtalash  sohasida  aylanayotgan  mablag‘i 
hajmini  baholash  qiyin  emas.Turizm  rivojlangan  mamlakatlarda  maxsus 
tezkor xizmat guruhlari tashkil etilgan bo‘lib, turistga biror kor xol bo‘lsa 
u  telefon  orqali  o‘zining  shaxsiy  nomerini  aytadi  va  unga  zarur  bo‘lgan 
yordam  ko‘rsatiladi.  Turizm  statistikasiga  qaraganda,  sug‘urta  to‘lash 
holati har bir 100 ta turistning  bittasiga to‘gri keladi. Shu o‘rinda ta’kidlab 
o‘tish  joizki,    turistlar  bilan  ro‘y  bergan  har  qanday  holatlar  sug‘urta 
kompaniyasi tomonidan tan olinmaydi  va unga sug‘urta puli berilmaydi.  
Hozirgi vaqtda turizm sohasida sug‘urta tizimi 10 dan ortiq sug‘urta 
xizmatini taklif etadi. Shulardan eng muhimlariga to‘xtalib otamiz:
25
 
1.  Shaxsiy  sug‘urta.  Insonning  hayoti,  sihat-salomatligi,  mehnat 
qobiliyati ana shu sug‘urta munosabatlarining ob’yekti hisoblanadi. Bunga 
quyidagilar kiradi: 
    - hayotni sug‘urta qilish; 
    - baxtsiz hodisalardan sug‘urta qilish;      
    - tibbiy xarajatlar va kasallik yuzasidan sug‘urta qilish.  
                                                           
25
 O’zbekiston Respublikasi  «Turizm to’g’risida»gi qonuni. Xalq so’zi. 1999 yil 20 
avgust. 

---

 
97 
2.  Mol-mulkni  sug‘urta  qilish.  Turli  xil  moddiy  boyliklar  sug‘urta 
munosabatlari ob’yektiga kiradi. Masalan: 
-  dengiz  sug‘urtasi,  shu  jumladan  yuklarni,  kemalarni  va  hokazolarni 
sug‘urta qilish; 
    -  yong‘indan va boshqa xavf-xatardan (tabiiy ofatdan) sug‘urta qilish; 
    -  buzib  kirish  yo‘li  bilan  o‘g‘irlik  qilishdan,  boshqa  yovuz  niyat  bilan 
yoki  g‘ayri  qonuniy  yo‘l  bilan  uchinchi  shaxs  tomonidan  amalga 
oshirilgan harakatlardan sug‘urta qilish; 
    - avtomobil transporti vositalarini sug‘urta qilish; 
    - texnikaviy xavf-xatardan (qurilish-montaj ishlaridagi va  hokazo xavf-
xatardan) sug‘urta qilish; 
    -  oyna  sinishidan  sug‘urta  qilish  hamda  sug‘urtaning  bu  boradagi 
boshqa maxsus turlari; 
    -  ijara  ishlarini  sug‘urta  qilish  hamda  sug‘urtaning  bu  boradagi  boshqa 
turlari.   
3.  Mas’uliyatni  sug‘urta  qilish.  Yetkazilgan  zarar  o‘rnini  qoplash 
bo‘yicha  zimmaga  olingan  mas’uliyat  bu  sug‘urta  munosabatlarining  ob’ 
yekti hisoblanadi. Bunga quyidagilar kiradi:  
    - ish bilan ta’minlovchilarning mas’uliyatini sug‘urta qilish; 
    - umumfuqaro mas‘uliyatini sug‘urta qilish; 
    - avtomobil xo‘jaligi sohasida ishlovchi fuqarolar mas’uliyatini sug‘urta 
qilish; 
    - ishonch va kafillik mas’uliyatini sug‘urta qilish.  
Shuni ham aytish kerakki, faqat tijorat ishlarining o‘zida 200 dan ortiq 
sug‘urta turlari mavjuddir.