A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

A n tipka shum urti (Padus m ahaleb Mill.) 
bo‘yi 8-10 m li daraxt, 
ba’zan buta tanasi va novdalarining po‘stlog‘i silliq, katta yoshida 
b o ‘yiga yorilgan bo‘ladi. Shoxlari ingichka, novdalari qo‘ng‘ir kul 
rangda, barglari tiniq yashil, yaltiroq, keng tuxumsimon. Bu shumurt 
barg yozishdan oldin yoki u bilan bir vaqtda aprel oyida gullaydi. 
Gullari shingilsimon bo‘lib, kalta shoxlarining uchida joylashadi. Ular 
mayda xushbo‘y hidli, mevasi sharsimon, diametri 8-10 mm, avval 
sariq-yashil, keyinroq qizil, yetilish oldidan qora rangga kiradi. Danagi 
silliq, tuxumsimon. Mevasi nordon va achchiq. Ulami qushlar yaxshi 
iste’mol qiladi. Ukrainaning g ‘arbiy viloyatlarida, Moldaviyada, 
Qrimda, Kavkazda va Markaziy Osiyoda yovvoyi holda o ‘sadi.
Antipka shumurti manzarali daraxt sifatida ekiladi. Bundan tashqari, 
unga olcha yoki gilos payvand qilish mumkin. 0 ‘rmon-dasht va dasht 
mintaqalarida sovuqqa chidamli, yer tanlamaydi. Qumli va sho‘rtob 
tuproqli yerlarda o ‘sa oladi. Ildizidan bachkilaydi. Qurg‘oqchilikka, 
kasallik va xasharotlar ta’siriga chidamli. Uni ihota o ‘rmonlari qatoriga, 
o ‘rtacha soya yerlarga ekish mumkin. Shumurtning yana: 
Padus
serotina Ehrh., Padus M aackii K om ., Padus virginiana M ill., Padus
pensylvanica Sok. 
turlari diqqatga sazovordir. Ular seleksiya ishida 
katta ahamiyatga ega.
SORBARIYA (SO R BA RIA) TURKUMI
Sorbariya turkumida 8 tur b o ‘lib, ular asosan Sharqiy Osiyoda 
tarqalgan. 
Turkumdagi 
turlami 
ta ’riflash 
uchun 
chetanbargli
sorbariyani (Sorbaria sorbifolia L.A.Br.) 
misolga olamiz. Bu bo‘yi 2 
m ga yaqin buta. Barglari toq patsimon bo‘lib, 7-21 ta lansetsimon 
bargchalardan iborat. Cheti qo‘sh tishchali, gullari tiniq oq, mayda 
bo‘lib, ro ‘vak hosil qiladi. Ro‘vagining bo‘yi 10-30 sm, eni 5-10 sm. Bu 
tur urug‘dan ko‘payadi, qalamchadan ham ko‘paytiriladi. Uning eng 
yaxshi xususiyatlaridan biri, yozning o'rtalaridan to kech kuzgacha 
gullab turishidir. Odatda eng avval ochilgan gullaridan meva, so‘ng 
urug‘ rivojlanadi. Ammo urug‘ining ko‘pi sifatsiz, yaxshi unib 
chiqmaydigan bo‘ladi, chiqqan nihollari ham tez qurib qoladi, shu 
sababli, odatda, u qalamchasidan ko ‘paytiriladi. Sorbariya xushmanzara 
buta 
o ‘simligidir. 
Turkumning