A. K. Qayimov, E. T. Berdiyev dendrologiy a

Dalachoybargli tobulg‘i (Spiraea hypericifolia L.) 
qalin shox- 
shabbali, novdalari ingichka, qo‘ng‘ir qizil rangdagi, tukli buta bo‘lib, 
bo‘yi 1-1,5 m. Kurtaklari mayda, yumaloq tuxumsimon shaklda, ko‘p 
tangachalar bilan qoplangan, qo‘ng‘ir rangda, tukli, ko‘pincha dasht 
o‘rmonlarida o‘sadi. Barglari tuxumsimon yoki teskari tuxumsimon, yo 
bo'lmasa lansetsimon bo‘lib, bitta tomirli, uchi 2-5 tishchali yoki butun, 
yuz tomoni to‘q yashil, orqa tomoni yashil yoki zangori yashil rangda,

---

bo‘yi 7-35 mm, gullari oq rangda bo ‘lib, yig‘ilib soyabonsimon to ‘pgul 
hosil 
qiladi. 
May 
oyida 
gullaydi, 
gullaganda juda 
chiroyli 
ko‘rinadi.Markaziy Osiyoda yovvoyi holda o ‘sadi.
Urug‘dan yaxshi ko‘payadi. Uni yashil to‘siq uchun ekish tavsiya 
qilinadi.
IR G ‘AY (CO TO NEASTER) TURKUMI
Bu turkumda 60 ga yaqin tur b o ‘lib, ulardan 10 tasi MDH da 
uchraydi. Irg‘ay buta o ‘simlik, bargining cheti butun, ular navbat bilan 
joylashadi, gullari mayda, kesik konussimon shaklida, ular to‘da-to‘da 
b o iib joylashib, pushti rang to‘pgul hosil qiladi. Mevasi kuzda hosil 
beradi, 2-4 danakli b o iib , butada uzoq turadi. Irg‘ay sovuqqa chidamli, 
yorug‘sevar, yer tanlamaydigan buta. Tog‘ qiyaliklarida ko‘plab o ‘sadi. 
Xushmanzara b o iib , kuzda barglari tiniq yashil rangga kiradi. 
Turkumning oddiy va mevasi qora irg‘ay juda ko‘p tarqalgan. Quyida 
ayrim turlari haqida fikr yuritamiz.
Oddiy ir g ‘ay (Cotoneaster integerrim a Medik.) 
sershox, bo‘yi
1,5-2 m ga yaqin. Novdalari tukli, tuklari yopishib joylashadi, silliq, 
yaltiroq. Barglari yumaloq, bo‘yi 1-4 sm, yuz tomoni to‘q-yashil xira, 
orqa tomoni kulrang tuk bilan qalin qoplangan, barg bandi 4 mm. 
Gullari oq pushti rangda, 2-3 tadan b o iib , shingilcha hosil qiladi va 
osilib turadi. Aprel oyida gullaydi. Mevasi sharsimon bo‘yi Ю- l l mm, 
2-3 ta danakli, tiniq qizil rangda. Oddiy irg‘ay Boltiqbo‘yi 
respublikalarida, janubda Kavkaz va Qrimda toshli joylarda o ‘sadi. 
Markaziy Osiyo respublikalarida ham to g ii hududlarda yovvoyi holda 
uchraydi, sovuqqa chidamli. Kuz paytlarida, pushti rangli rezavor 
mevalari yetilganda juda xushmanzara b o iib ko‘rinadi. Mevalari qish 
bo‘yi to‘p-to‘p b o iib saqlanishi mumkin. U chiroyli boigani uchun juda 
ko‘p joylarda manzarali buta sifatida ekiladi.