A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

Paxta terish ishiga qo„yiladigan agrotexnik talablar
: mashinaning bir 
yurishida ochilgan paxta hosilining 90-95% yig‗ishtirishi; erga to‗kilayotgan paxta 
miqdori 3-4%, terilmasdan va g‗o‗zapoyaga ilinib qolgani 2...3%, terilgan paxtaga 
aralashgan barg, xas-cho‗p, chanoq pallalari kabi qo‗shindilar 8%, terilgan paxtadagi 
shikastlangan chigitlar 1%, mashina o‗tgandan keyin erga to‗kilgan xom ko‗raklar 
soni har 3m masofada 1 donadan va paxta tolasining shikastlanishi 0,5% dan 
oshmasligi kerak; terilgan paxta tolasi ko‗k shira, yoqilg‗i-moy va boshqa narsalar 
bilan ifloslanmasligi zarur.
Paxta hosili asosan mexanik usulda ishlaydigan 
vertikal shpindalli, gorizontal shpindelli, valikli, rotorli kabi ishchi qismlar bilan 
jihozlangan paxta terish mashinalari (rasm) yordamida yig‗ishtirib olinadi.
20.2-§. Paxtani mashinada terish samaradorligini oshirishdagi 
 innovatsion texnologiyalar
 
1. Terim texnikalaridan samarali foydalanish uchun paxta terimi uzliksiz 
oqim usulida tashkil qilinganda
quyidagi ishlar,
 
ya‘ni paxtani mashinanada terish, 
bunkerdagi paxtani transport vositasiga ortish va to‗g‗ridan-to‗g‗ri quritish-tozalash 
punktiga keltirish tushuniladi.
Paxtani yig‗ishtirib olish samaradorligini oshirish uchun paxta terish 
mashinalaridan guruhlab foydalanish, ya‘ni bir yoki yonma-yon joylashgan ikki 
dalada bir necha (4-5 ta ikki qatorli yoki 3-4 ta to‗rt qatorli) mashina ishlatish lozim. 
Ammo ishlar bunday tashkil etilganda mashinalarni alohida paykallarga qo‗yish 
kerak. SHunday qilinganda har bir mexanik-haydovchi o‗ziga birkitilgan dalada 
bajarilgan ish sifati uchun shaxsan javobgar bo‗ladi. Mashinalardan guruhlab 
foydalanilganda har qaysi agregatning ish sifatini hisobga olish va nazorat qilish 

---

135 
osonlashadi, ishlarning bajarilish muddati qisqaradi, mashinalarga tashkiliy texnika 
xizmati ko‗rsatish hamda transport vositalaridan foydalanish yaxshilanadi. Paxta 
terish mashinalarining to‗xtovsiz va yuqori unum bilan ishlashini ta‘minlash hamda 
terilgan paxtani tayyorlov punktiga o‗z vaqtida etkazib berish uchun mashinalarning 
har bir guruhiga traktor tirkamalari birkitib qo‗yiladi. 
SHpindellarni yuvishni mexanizatsiyalashtirish va yuvish sifatini yaxshilash 
maqsadida paxta terish mashinalarning har qaysi guruhiga yuqori bosim bilan 
ishlaydigan suv purkagich bilan jihozlangan OVX-600 rusumli purkagich birkitib 
qo‗yiladi. Terim guruhiga texnik xizmat ko‗rsatuvchi avto-ko‗chma ustaxonasi yoki 
agregati bo‗lgan ixtisoslashtirilgan yordamchi guruh biriktirilib, ehtiyot qismlar bilan 
ta‘minlanadi. Ushbu guruh ishlab chiqilgan mashrut bo‗yicha paxta terish mashinalari 
yoniga borib, zarur bo‗lsa, ularga texnik xizmat ko‗rsatadi va boshqa sozlash ishlarini 
bajaradi. 
3.