A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

13-jadval 
Qishloq xo„jaligi texnikalariga tavsiya etiladigan texnik xizmat ko„rsatish turlari 
Texnikalar guruhlari 
Texnik xizmat ko‗rsatish turlari 
ST
X
K
1
-TXK
2
-TXK
3
-TXK
MT
X
K
MSH
T
X
K
Traktorlar 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
+ 
Kombaynlar, o‗ziyurar va tirkama 
murakkab mashinalar
+ 
+ 
- 
- 
+ 
- 
Em-xashak yig‗ishtirish mashinalari, 
o‗simlikni himoya qilish mashinalari, 
tirkama va yarim tirkama mashinalar 
+ 
- 
- 
- 
+ 
- 
Er haydash, ekish, o‗g‗it solish va 
mahsulotni qayta ishlash mashinalari 
+ 
- 
- 
- 
+ 
- 
Izoh: (+) - texnik xizmat ko‗rsatilishini, (-) – ko‗rsatilmasligini bildiradi. 

---

181 
Belgilangan xizmat ko‗rsatishlar davrlaridan og‗ishish mashinalardan 
foydalanishda buzilishlar keskin ko‗payib, ish unumdorligini pasayishiga olib 
keladi. Masalan, traktor sifatli rostlanmasa yoqilg‗i sarfi oshadi, quvvati 
tushib, ish sifati pasayib ketadi, agregat tez buziladi, ta‘mir xarajatlari ortadi. 
Qishloq xo‗jalik mashinalarini ishga rostlash sifatli bajarilmasa agrotexnologik 
jarayon buziladi, agrotadbir sifatsiz bajariladi, nihollar zararlanadi, hosil miqdori 
kamayadi. 
Qishloq xo‗jalik mashinalari uchun esa har kunlik va mavsumiy davrlarda 
texnik xizmatlar ko‗rsatilib, ularning bajarish muddatlari ushbu mashinalardan 
foydalanish mavsumlar bilan belgilanadi. 
Texnik xizmat ko‗rsatishlarning davrlari va ularda bajariladigan ishlarning 
turlari texnikalarni ishlab chiqaruvchi mashinasozlik korxonalari konstruktorlik va 
servis xizmati xodimlari tomonidan belgilanadi. Bunda texnikaning qismlari, 
birikmalari, agregatlari va detallarining ishlash sharoitlarini hamda qo‗llaniladigan 
moylash materiallarining xususiyatlarini xarakterlovchi ko‗rsatgichlarining o‗zgarishi 
bo‗yicha o‗tkazgan laboratoriya va dala eksperimntlari natijalari orqali, ya‘ni 
quyidagi puxtalik ko‗rsatgichlari – buzilmasdan ishlash yoki uzluksiz ishlash 
davomiyligi, chidamliylik va yaroqsiz holatga etgunga qadar ishlash davomiyligi, 
ta‘mirlashga yaroqlilik - mashinaning texnik xizmat ko‗rsatishga, tashxislash va 
nosozlikni bartaraf etishga, ta‘mirlashga moslashganligi, saqlanuvchanlik – 
mashinaning saqlash va tashish chog‗ida ishga yaroqsizligini ushlab turish xossalari 
orqali aniqlanadi.
Texnik xizmat ko‗rsatishning quyidagi uchta strategiya keng tarqalgan: 
-
xizmat ko‗rsatish tadbirlari nosozlik yuzaga kelgandan so‗ng
 
uning 
oqibatini yo‗qotish uchun amalga oshiriladi; 
-
xizmat ko‗rsatish tadbirlari bajarilgan mexanizatsiyalashgan ishlarning 
miqdori yoki yoqilg‗i sarfiga asoslanib
 
qatiyan belgilangan grafik 
(reglament) bo‗yicha amalga oshiriladi; 
-
xizmat ko‗rsatish tadbirlari mashinalarga o‗rnatilgan avtodiagnostika tizimi 
va davriy tashxis asosida
 
amaldagi texnik holatiga muvofiq amalga 
oshiriladi. 
Birinchi strategiya asosan oddiy va kichik (mini) texnikalarda qo‗llaniladi. 
Bunda texnikalarda nosozliklar vujudga kelgandan keyin texnik xizmat ko‗rsatish 
tadbirlari bajariladi. 
Ikkinchi strategiya Mustaqil davlatlar hamkorligi (MDH) davlatlarida keng 
qo‗llaniladi. Uning asosiy mazmuni GOST-20793-86 da keltirilgan. 

---

182 
Uchinchisi ko‗proq istiqbolli bo‗lib, mashinalarda murakkab elektron jihozlari 
o‗rnatilishi va texnik servis o‗tkazishda elektron-mexanik tashxis anjomlarining 
qo‗llanishi va yuqori malakaga ega bo‗lgan kadrlar tayyorlashni taqqoza etadi.