A jabborov, S. Begmatov, M. Azamova

Foydalanilgan adabiyotiar:
139

---

KINO MUSIQA
Mavzu rejasi:
1.  0 ‘zbekistonda kino san’alining paydo bo‘lishi.
2.  Ilk  ovozsiz  o‘zbek  filmlari  va  ulaming  musiqiy  bezalishi. 
Ovozli o‘zbek badiiy kinofilmlari.
3.  0 ‘zbek  badiiy  kinofilmlami  yaratishda  respublika  kom- 
pozitorlarining xizmati.
4.  0 ‘zbek  telefilmlari  uchun  bastalangan  musiqa.  Multipli- 
katsion  kinofilmlarga  yozilgan  musiqa.  Hujjatli  kinofilmlar  uchun 
yaratilgan musiqa.
0 ‘zbek  musiqasi  tarixida  o‘ziga  xos  va  eng  qiziqarli  janr 
sifatida keng quloch yozgan janr -  kino  musiqa hisoblanadi.  Uning 
tarixiga nazar solar ekanmiz, dastlabki kinofilmlar “ovozsiz” (1930- 
yillaming  2-yarmigacha)  hamda  ikki  bosqichdan  iborat  “ovozli” 
boiganligini  ko‘rishimiz  mumkin.  Ilk  ovozsiz  filmlarda  asosan, 
ijrochilar  (yakka  sozanda-pianinochi  yoki  ansambl)  tomonidan 
tanlangan  yoki  badiha  tarzida  ijod  qilingan  musiqiy  namunalardan 
iborat bo'lgan bo‘lsa, “ovozli kino”larda, odatda, har bir film uchun 
maxsus  musiqa  yozilib,  ba’zan  mavjud  musiqa  asarlaridan  ham 
foydalanilgan.  Kino  musiqa kinofilm  mazmuni  bilan  uzviy  bog‘liq 
holda,  qahramonlaming  ruhiy  kechinmalarini,  dramatik  holatlar, 
ziddiyatlami badiiy ifodalashga yordam beradi.
0 ‘zbekistonda  dastlabki  kinematografik  mahsulotlar  1897- 
yildan  amaliyotga  joriy  etilgan  bo‘lib,  mazkur  filmlar  ovozsiz, 
shunchaki tomoshabin zerikmasligi uchun biror kuy tanlash asosida 
namoyish etilardi.
0 ‘zbek  badiiy kinosi  shakllanib  kelayotgan  ilk  davrda  (1927- 
yilda)  A.Fitrat  o‘zining  "Sanatning  manbai  (kelib  chiqishi)"  nomli 
maqolasida"  kino  oltita  qadimiy  ajoyib  (raqs,  musiqa,  adabiyot, 
rang-tasvir,  haykaltaroshlik,  me’morchilik)  sanatlaming  samarali
140

---

mevasidir"43  deb yozgan  edi.  Kino  o‘zining shakllanish  bosqichida 
bir-biriga  yaqin  san’atlardan  tajribalami  singdirib  olganligi  bois, 
qisqa vaqt ichida chinakam san’atga aylanishiga, an’anaviy san’atlar 
bilan bir safda turishiga imkon yaratildi.
0 ‘zbekistonda  ilk  film  namoyishi,  dastlab  1897-yil  o‘tkazil- 
gan.  Ilk bor o‘zbek milliy urf-odadar,  xalq