A. G. Abdukadirov 2017 y

2.5. Pochta aloqasi korxonalarida VPN tarmog‘ini tashkil etish 
Bizga ma’lumki, lokal tarmoq tashkil qilish uchun eng zaruriy qurilmalar: 
tarmoq kartasi, kabellar va dasturiiy ta’minotdir.
Tarmoq kartasi drayverini aksariyat operatsion sistemalarning o‘zi avtomatik 
ravishda o‘rnatadi. E’tibor berib qaralsa, shu narsa ma’lum bo‘ladiki, tarmoq 
kabeli o‘z ichiga to‘rt juft, ya’ni sakkizta tolali simchalarda tashkil topgan. 
Simchalarning to‘rttasi rangli simlar qolgan to‘rttasi esa o‘sha rangli simchalarning 
juftlari hisoblanadi. Buni sinchikovlik bilan e’tibor berib qaragan xar qanday kishi 
ko‘rishi mumkin. 
Ikkita kompyuter o‘rtasida lokal tarmoq tashkil etish hamda ikkitadan ortiq 
kompyuterlar o‘rtasida lokal tarmoq tashkil etishda tarmoq kabellari ichidagi 
simqalarning tartiblari turlicha bo‘ladi.
Ikkita kompyuter o‘rtasida lokal tarmoq o‘rnatishda kabellar ichidagi 
simlarning tartiblari quyidagicha bo‘ladi: 
Birinchi uchi: 
1 2 3 4 5 6 7 8 
1. oq (qizg‘ish) 
2. qizg‘ish 
3. oq (zangori) 
4. ko‘k 
5. Oq (ko‘k) 
6. Zangori 
7. Oq (jigarrang) 
8. Jigarrang
1 
1 
2 
2 
3 
3 
6 
6 

---

Ikkinchi uchi: 
1 2 3 4 5 6 7 8 
1. oq (zangori) 
2. Zangori 
3. oq (qizg‘ish) 
4. ko‘k 
5. Oq (ko‘k) 
6. qizg‘ish 
7. Oq (jigarrang) 
8. Jigarrang 
Ikkitadan ortiq kompyuterlar o‘rtasida lokal tarmoq xosil qilishda uchun bizga 
Hub zarur bo‘ladi. Hub bu aloqa liniyalarini markazlashtirib beruvchi qurilma 
hisoblanadi. Agar siz kompyuterlar o‘rtasidagi tarmoqni telefon liniyalari orqali 
tashkil etmoqchi bo‘lsangiz, u xolda sizga Hub ning zarurati bo‘lmay qoladi.
Ikkitadan ortiq kompyutrlar o‘rtasida lokal tarmoq tashkil etishda kabelning 
birinchi uchi tarmoq kartasiga ikkinchi uchi esa Hub ga ulanadi. Bu ulanishda 
kabellarning uchlaridagi simchalarning joylashish tartibi bir xil bo‘ladi ya’ni 
1 2 3 4 5 6 7 8 
1. oq (qizg‘ish) 
2. qizg‘ish 
3. oq (zangori) 
4. ko‘k 
5. Oq (ko‘k) 
6. Zangori 
7. Oq (jigarrang) 
8. Jigarrang
Odatda bitta Hub yoki Switch orqali 8, 16, 32 tagacha foydalanuvchi lokal 
tarmoqga ulanishi mumkin. Lekin Hub va Switch orqali ulanishlar soni albatta 
chegaralangan bo‘ladi. Shu sababdan ko‘proq kompyuterlar o‘rtasida lokal tarmoq 
tashkil etish uchun bizga bir nechta Hub yoki Switch kerak bo‘ladi.

---

Switch bilan Hub ni o‘rtasidagi farqlar shundan iboratki, birinchidan Hub da 
yana boshqa bir Hub ga ulanish uchun ishlab chiqarilgan aloxida shina mavjud. Bu 
Hub ning Switch dan ustunlik tomoni. Ikkinchidan Hub orqali tashkil etilgan lokal 
tarmoqda axborot almashinish Switch ga nisbatan biroz sekinroq. CHunki, Hub dagi 
yuklanish Switch dagiga nisbatan kattaroq bo‘ladi. Sababi, agar siz Hub orqali 
ulangan kompyuterlardan biridan ikkinchisiga biror bir axborot jo‘natsangiz, siz 
jo‘natgan axborot hub dan ulangan xamma kompyuterlarga borib uni IP adresini 
tekshirib ko‘radi va kerakli kompyuterni topadi. YA’ni, siz biror bir ma’lumot 
jo‘natganingizda barcha kompyuterlarga borgan tarmoq kabellari o‘sha jo‘natilgan 
ma’lumot bilan band bo‘ladi. Bu esa Hub ning Switch dan kamchilik tomonidir. 
Ulanishlar odatda quyidagicha bo‘ladi: 
Kompyuterdan Hub (yoki Switch) ga: 
To‘g‘ridan – to‘g‘ri ulanadi. Yani kabelning ikkala uchida ham simchalar 
ranglarining ketma-ketligi bir hil bo‘ladi. Hubdan Hubga to‘g‘ridan to‘g‘ri ulanadi 
shu qatori Hubdan Switchga ham to‘g‘ri ulanadi. Switchdan Switchga xam 
to‘g‘ridan to‘g‘ri ulanadi. 

---