A. D. Kayumov gruntshunoslik

3.18-rasm. Solishtirma elektr qarshilikning namlikka bog‘liqlik grafigi: 1-4 – 
nozik dispers va 5-8 – yirik dispers gruntlar. 
 
Haroratning  ortishi  bilan  gruntlarning  solishtirma  elektr  qarshiligi 
kamayadi, shundan kelib chiqib, ularning elektr o„tkazuvchanligi ortadi. 
 
Gruntlarning  magnitli  xossalari.  Hamma  gruntlar  ko„p  yoki  kam  miqdorda 
magnit xossasiga ega bo„ladi. Ularning magnitli holati gruntning birlik hajmidagi 
va  massasidagi  magnit  momenti  va  boshqa  bir  qator  ko„rsatkichlar  bilan 
tavsiflanadi.  Gruntning  birlik  hajmidagi  (massadagi)  magnit  momenti  yeg„indisi, 
magnit maydonining bir xilligidan kelib chiqqan va magnitlashish deb ataladigan, 
uning  ayrim  atomlari  magnit  momentlarining  geometrik  yeg„indisidir.  Bir  xil 
moddalar  (ferromagnitlar)  uchun  magnitli  tashqi  magnit  maydoni  murakkab 
funksiyasi  asosiy  hisoblanadi,  boshqalari  (dia-  va  paramagnetiklar)  uchun  – 
ma‟lum maydon va harorat oralig„ida bu funksiya chiziqli bo„lishi mumkin: 
                                                              I=χH,                                                 (3.14) 
bu  yerda  I  –  magnitlanish,  χ  –  magnitlikka  ta‟sirchanlik,  H  –  magnitli  maydon 
kuchlanishi. 
 
Magnitli  ta‟sirchanlik  magnitli  xossasini  eng  muhim  tavsiflaridan  biridir. 
Minerallarning  u  yoki  boshqa  sinfga  taalluqliligi  mineral  tarkibiga  va 

---

130
 
 
strukturasining  kristall  panjarasiga  kiruvchi  atomlarning  strukturali  qobig„i  bilan 
aniqlanadi.