А д а б и й портрет абдуғафур расулов озод шарафиддинов

қилиб ҳўяди. Езувчи ҳам, танҳидчи ҳам 
ўзигача яратилган маънавий оламни ўзлаш- 
тиради, замон руҳини англашга интилади, 
улкан санъаткорлар ижодхонасида «таҳсил» 
кўради. Езувчи ўзигача бўлган адабий-маданий 
бойликларни, замонни, замондошларни, маш- 
ҳур ижодкорлар асарларини ҳеч кимникига ўх- 
шамайдиган, бетакрор бадиий олам яратиш 
учун ўрганади. У умуминсоний ижтимоий ҳақи- 
қатларни ўз йўли орқали ёритиб берса, мақсад- 
га эришган, беқиёс бадиий олам яратган бўла- 
ди. Танқидчи эса буюк санъаткорлар яратган 
оламни, улар 
яшаган замонни, ижтимоий 
ҳаётни ўрганади: қиёслайди, умумлашмалар 
чиқаради. Бошқача айтганда, у ўз замонига, 
адабиётга хизмат қилиш учун ўзини тайёрлай- 
ди. Танқидчининг вазифаси бадиий ижод қо- 
нуниятларини кашф этиш, ўтмиш санъаткор- 
лар кашфиётларини ўз замони адабиётига 
қиёслаш, муҳими, санъаткор истеъдоди ва за- 
мон талаби мутаносиблигини кузатиб бориш, 
унга таъсир этишдан иборатдир. Демак, ёзув- 
чи ҳам, танқидчи ҳам адабий-маданий бойлик- 
ка бирдай дахлдор, юксак истеъдод, ўзига 
хос услубга эга бўлган кишилардир. Улардан 
бири образлар орқали, ҳаётий деталлар орқа- 
ли фикрлайди. Иккинчиси эса қиёслар, солиш- 
тиришлар орқали хулосалар чиқаради, ижод 
қонуниятларини яратади, жараёнга фаол таъ- 
сир этади.
Фикрлашининг ўзига хослигига кўра тан- 
қидчи услуби белгиланади. Бадиий адабиёт-
12
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

дагидай, танқидчиликда ҳам турли услубий 
йўналишлар мавжуд. Сўнгги йилларда совет 
танқидчилигидаги уч асосий услубий оқим