A. B. Xayitov, A. M. Akbarov personalni

Ekstrapolyatsiya 
—  eng  sodda  va  ko’p  qo’llaniladigan  uslub  bo’lib, 
bugungi vaziyat (nisbat) asosida kelajakni belgilashdan iboratdir (4.2- jadval). 
 
4.2-jadval 
Ekstrapolyatsiyali prognoz 
 
 
Yillar 
Personal miqdori 
Nisbat 
(nazorat:ishchi) 
Ishchilar 
Nazoratchilar 
Amalda 
-3 
-2 
So’nggi yil 
1500 
1800 
2000 
150 
180 
180 
1:10 
1:10 
1:10 
Prognoz 
Keying yil 
+2 
+3 
2200 
2500 
2750 
200 
210 
230 
1:11 
1:12 
1:12 
 
 

---

 
79 
Ushbu usulning jozibadorligi uning hammabopligidadir. Lekin ushbu uslubda 
korxona  rivojlanishidagi  hamda  tashqi  muhitdagi  o’zgarishlarni  hisobga  olib 
bo’lmaydi.  Shu  sababli  ekstrapolyatsiya  qisqa  muddatli  rejalashtirish  va  barqaror 
tarkib bilan barqaror muhitda faoliyat ko’rsatayotgan korxonalar uchun qo’l keladi. 
Ko’pgina 
korxonalar 
esa 
ekstrapolyatsiyaning 
xodimlari 
miqdor 
ko’rsatkichlaridagi o’zgarishlar (mehnat unumdorligining)ni hisobga oladigan aniqlik 
kiritilgan usulidan foydalanadilar. 
Sanoat kompaniyasi uchun asosiy ko’rsatkich ishlab chiqarish byudjetidir. Bu 
byudjet  korxona  tomonidan  sotilishi  ko’zlangan  umumiy  mahsulotni  yoki  korxona 
bo’linmalari  tomonidan  ishlab  chiqariladigan  mahsulotlar  hajmini  hisoblash  asosida 
shakllantiriladi.  Ish  vaqti  me’yorlaridan  foydalangan  holda  ish  vaqti  byudjeti 
chiqariladi.  So’ng  har  bir  mahsulot  ishlab  chiqarish  uchun  sarflanadigan  ish  vaqti 
rejalangan ish vaqti hajmiga ko’paytirilib belgilangan davr uchun reja ish vaqti fondi 
chiqariladi.  Olingan  ish  vaqti  fondi  bir  xodimga  bo’linadi  va  personalning  zarur 
miqdori aniqlanadi. Ushbu hisobning eng soddalashtirilgan ko’rinishi quyidagichadir: 
Yillik mahsulot ishlab chiqarish rejasi — 20 ming dona 
Ish vaqti me’yori — 5 soat 
Yillik ish vaqti fondi rejasi — 100 ming soat 
Bir  ishchining  ish  vaqti  fondi  (o’rtacha  ish  vaqtidan  ortiqcha  ishlangan  vaqt, 
progullar, ishda bo’sh turib qolishlar hisobga olinganda) — 2 ming soat 
Talab etiladigan asosiy ishchilar — 50 kishi 
Talab  prognoz  qilishda  ekspert  baholaridan  ham  foydalaniladi.  U  inson 
resurslariga  ehtiyojni  aniklashda  mutaxassislar  fikridan  foydalanishga  asoslangan. 
Korxonada  bunday  mutaxassislar  asosiy  bo’linmalar  rahbarlari  hisoblanadilar. 
Personalni  boshqarish  xizmati  ular  baholarini  to’plash  va  umumlashtirish  bilan 
shug’ullanadilar.  Ushbu  uslubning  afzalligi  bu  ishda  quyi  rahbarlarning  ishtirokidir. 
Ularning  tajriba  va  bilimlari  rejalashtirishga  qo’shimcha  nufuz  qo’shadi.  Ammo  bu 
o’rinda  ekspert  baholarini  to’plash  va  qayta  ishlash  ko’p  vaqt  talab  etishini, 
shuningdek, baholar sub’ektiv fikrlarni bildirishini hisobga olish kerak.