A. B. P a k ir d in o V u. A. V a L i X o n o V

5. Dasturni moliyalashtirish
O IV/OITS tarqalishiga qarshi kurash b o 'yicha milliy siyosatni 
amalga oshirish borasida sohalararo vondashuv davlat dasturini 
ro 'y o b g a chiqarish bosqichida ham da uni m olivalashda ham ijo- 
biy tarzda bajariladi. O 'z be kiston Respublikasida O lV ning oldi­
ni olishga qaratilgan keng qamrovli tadbirlarni o 'z vaqtida a m al­
ga oshirishni ta'm in la sh uchun hukum at m ablag'laridan tashqari 
xalqaro donor tashkilotlar sarmoyalari ham jalb etiladi.
259
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

« O IV infeksiyasi bilan bog'liq profilaktik chora-tadbirlarni
va tibbiy ijtimoiy y or d am n i tashkil qilishni takomillashtirish
t o ‘g ‘risida»gi O 'zbekiston Respublikasi SogMiqni saqlash
vazirligining 2007- yil 30 oktabrdagi 480-sonli
B u yru g'idan k o ‘chirina
U shbu buyruq bilan quyidagi ilovalar tasdiqlangan:
1. «OIV infeksiyasini etiologiyasi, epidem iologiyasi va diag- 
nostikasi» (8 -3 3 - betlar).
2. OIV infeksiyasi bilan b o g i i q b o i g a n kasalliklar m avjud 
b o i g a n holda bem orlarga tibbiy yordamni tashkil etish va k o 'rsatish 
tartibi (3 4 -3 6 - betlar).
Quyidagi m asalalarga alohida e ’tibor berish kerak.
A) A m bulator kuzatuvi, dispanser nazorati hududiy K IZ lar t o ­
m onidan am alga oshiriladi.
B) Statsionar davosi hududiy davolash-profilaktika m uassasala­
rida olib boriladi.
D) Bem orlarga y ordam k o'rsatuvchi tibbiy xodim lar «O IV in­
feksiyasi» b o 'y ic h a t a i i m olishlari shart.
E) Jazoni o 'ta s h m uassasalaridagi bem orlarga tibbiy y o rd am ­
ni Ichki ishlar xodimlari tomonidan olib boriladi. Hududiy OITS/ 
SPID markazi uslubiy rahbarlik qiladi.
Bu ilovada yana quyidagi m avzular yoritilgan;
A) 
O lV g a chalinganlarga tibbiy y ordam ko'rsatishni tashkil 
etish.
B ) Dispanser kuzatuvi va uni tartibi;
D) ARV davoga k o 'rsa tm a aniqlangan hollarda klinik tahliliv 
tekshiruvni o'tk az ish qoidalari:
E) A R V davoni o'tk az ilg a n nazorat-klinik tahlili> tekshiruvni 
o 'tk a z is h qoidalari kabi k o 'rsa tm a lar keltirilgan.
3. OIV infeksiyasida epid surishtirish ishlarini o'tkaz ish q oida­
lari keltirilgan (3 7 -3 8 - betlar).
260
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Epid surishtirish jarayonida aniqlanadigan masalalar. savollar 
ro'yxati keltirilgan (9 ta).
4. Testdan keyingi maslahatni olganligi to 'grisida varaqa (39- 
bet).
5. «OIV infeksiyasi bo'y icha Dozor. epid nadzorni tashkil etish 
va o'tkazish (40—16- betlar).
D E N ning maqsadi - epidemiyani bosqichini aniqlash va kimlar 
orasida o'tk az ish m a'qulligi keltirilgan. (PIN. KSR. V1SM. hom- 
iladorlar. tanosil kasallikka chalinganlar. jazoni oTash muassa- 
salaridagilarni va xavfli guruhga kiruvchi «provodnik». y a ’ni seks 
xizmatchilarini inijozlari. uzoq vaqt davom ida chet elda bo'lgan- 
lar, harbiy xizmatchilar. taksichilar, uzoq m asofaga qatnaydigan 
shofyorlar)
6. 
« D o ’stona xonalarni N izom i» (4 6 -4 7 - betlar), vazifalari 
(7 ta) va d o ’stona xonani derm atovenerologni vazifalari-majburi- 
yatlari (7 ta) keltirilgan.
7. 
« O lV g a c h a lin g an b e m o rlard a d e rm a to v e n e ro lo g ik va 
JA Y B Y uK klinik kechishida o ’ziga xosligi va ushbu bem orlar­
ga yordam ko'rsatish qoidalari» b o 'y ich a uslubiv tavsiyanom alar 
(4 8 -5 8 - betlar).
U shbu qoMlanmada O lV g a chalingan bemorlarda quyidagi ka- 
salliklarni klinik kechishi yoritilgan:
Terini noinfeksion jarohatlanishi:
- kseroz:
- seboroyli dermatit;
- neoplastik kasalliklar (Kaposhi sarkoma, o g 'i z b o'shlig 'ini 
tukli leykoplegi\asi-Epshteyn Bar virusi tufavli);
- bakterial jarohatlar:
- sinegnoynaya infeksiya:
- batsilar angiomatoz:
- terining mikobakteriozi;
- t e r i n i n g viruslar bilan jarohatlanishi;
- terining parazitlar bilan jarohatlanishi:
261
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- t e r m i n g sodda joniv o rlar bilan jarohatlanishi;
- boshqa kasalliklar (eozinofilli follikulit);
- dorilar tufavli paydo b o ‘lgan toshm alar (toksidermivalar, der- 
matozlar);
- zaxm. O lV g a chalinganlarda teri va J A Y B Y u K aniqlanganda 
am alga oshiriladigan harakatlar keltirilgan (4 ta).
8. 
«O IV infeksiyasiga chalinganlarga va ularning yaqinlariga 
psixologik va ijtimoiy yordam k o 'rsatish xonalarini N izom i» ( 5 9 -
60- betlar).
U shbu ilovada qayerda ochilishi, m aqsadi va kirn ish vuritishi 
kabi masalalar yoritilgan. shu bilan bir qatorda bu kabinetlarni 
faoliyati (12 band) psixolog-konsultantni (10 band) va ijtimoiy xo- 
dimni (7 banddan iborat) vazifalari keltirilgan.
9. «O IV infeksiyasi va sil kasailigi» b o 'y ic h a uslubiy tavsiyano- 
m a va «OIV infeksiyasiga chalingan bemorlarda sil kasalligini ke- 
chishini o 'z ig a xosligi (6 1 -6 9 - betlar)
U shbu ilovada sil kasailigi - OIV infeksiyasi m uam m osi kel­
tirilgan. Ularning o 'z a ro ta'siri yoritilgan. Shu bilan bir qatorda. 
quyidagi savollar o 'z yechimini topgan:
- OITS va sil kasallikning ldinik kechishi:
- O lV g a chalinganlarda sil kasalligini aniqlash va aniqlashni 
tashkil qiiish;
- O lV g a chalinganlarda sil kasalligini aniqlanishini ro 'y xatg a 
olish;
- O lV g a chalinganlarda sil kasalligini davolash va davolash rno- 
nitoringini о 'tkazish;
- kotrim oksazolni profilaktik m aq sad d a qabul qiiish;
- O lV g a chalinganlarda tuberkulyoz aniqlanganda A R V Tni 
o 't k a z i s h ;
- O lV g a chalinganlarda tuberkulvozni spetsifik pro fi 1 akt i к as ini 
am alga oshirish usullari va OIV infeksiyasi + sil kasailigi hollarda 
aniqlashni va davolashni tashkil etishning asosiy yo'nalishlari.
10. O lV g a chalingan shaxsni A R V T o 'tk az ish g a roziligini ras- 
m iylashtirish shakli keltirilgan (70- bet).
262
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

11. «OIV infeksiyasini epidem iyasiga ja v o b sifatida o'tkazi- 
ladigan chora-tadbirlar monitoringi va vaziyatni baholash tartibi 
b o 'y ich a y o 'riq n o m a (instruksiya) (7 1 -7 4 - betlar).
U shbu ilovada y o 'riq n o m a n in g maqsadi, asosiy tushunchalar. 
umumiy nizom. monitoringni o 'tk az ish tartibi va uni tashkil qilish 
yoritilgan.
Shu m asalada Respublika OITS markazi tom onidan amalga 
oshiradigan chora-tadbirlar keltirilgan.
12. Kattalarni va o'sm irlarni tekshirish va AR V Tni o'tkazish 
b o 'y ich a O 'zbek isto n Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligining 
milliy klinik bayonnomasi (7 5 -1 2 3 - betlar).
Ushbu ilova quyidagi bandlardan iborat:
- kirish
- 1- jadval: «Birlamchi tekshiruv olib borilganda anamnezni 
to'plash tartibi» (8 0 -8 1 - betlar):
- 2 - jadval: «Fizikaviy tekshiruv tartibi» (8 1 -8 2 - betlar):
- 3 - jadval: «Tahliliy va boshqa tekshiruvlar r o ‘yxati»;
- 4- jadval: « Q o 's h im c h a tekshiruvlar r o ’yxati» (8 3 -8 4 - betlar):
- 5 - jadval: «K erak bo 'lgan holda m utaxassislarning maslahati 
ro'yxati» (8 4 -8 6 - betlar):
- OIV infeksiyasi bilan bog' 1 iq savollar b o'y ich a maslahat be­
rish tartibi» (8 4 -8 5 - betlar):
- Opportunistik va boshqa infeksiyalarni profilaktikasi bo'y icha 
ko'rsatm alar» (8 5 -8 6 - betlar):
- A R V T n i o'tk azish tartibi:
- 6 - jadval: « A R V T o'tkazish bo'y ich a tavsivanom a» (86-8 8 - 
betlar);
- 7- jadval: «Tavsiya etilgan AR VTni sxemalarining 1-qatori» 
(8 8 -9 3 - betlar):
- 8 - jadval: « Spetsifik davoni samaradorligini baholash kriteri- 
yalari (ko'rsatgichlari)» (9 3 -9 4 - betlar):
- 9- jadval: «A R V T 2-qator sxemalari» (9 5 -9 8 - betlar);
- 1 0 - jadval: «AR VTni turiga qarab o'tkaziladigan tahliliy tek ­
shiruv lam ing m uddati» (9 9 -1 0 0 - betlar):
263
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- 11-jadval: «A R V dorining toksikligini tasdiqlash va ular pay- 
do b o i g a n holda bem orga davo o 'tkazish b o 'y ich a tavsiya etilgan 
harakatlar» (1 0 1 -1 0 4 - betlar);
- 12-jadval: «Q ay talam atransk rip tazani nonukleozidli ingibito- 
ri (N N IO T) boshqa dorilar bilan o 'z a ro t a ’siri» (1 0 5 -1 0 6 - betlar);
- 13- jadval; «Proteazaning ingibitorlarini boshqa dorilar bilan 
o 'z a ro t a 's i r i » (1 0 6 -1 0 8 - betlar) ;
- 14- jadval: «Avval o 'tkazilg an davo haqida m a 'lu m o t» ( I 0 C)-
1 12- betlar):
- doriga chidamligini tekshirish (dorining ta'sirini teksliirish);
- 15- jadval: « A R V dorilar t o 'g 'ris id a asosiy m a i u m o t l a r »
(1 1 2 -1 1 6 - betlar):
- davoning samadorligini baholash usullari (116- bet);
- 16- jadval: « A R V dorilarning ro'y x ati (1 1 7 -1 2 2 - betlar):
13. O lV g a chalingan bolalarga tibbiy \ ordain ko'rsatish:
O 'z b e k isto n Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligining milliy
klinik protokoli (123-1 74- betlar)
U shbu ilova quyidagi bandlardan iborat:
- kirish (126- bet );
- t a h l i l i y tashxislash (1 2 7 -1 3 3 - betlar).
A) Tahlil tekshiruvlarni xarakteristikasi (127- bet):
- serologik (spetsifikligi 99.7 %: sezuvchanligi 9Q.9 %);
- im m unoblot (128- bet):
- ona antitelasi. Bolada onaning antitelasi y o ‘qolish m uddatlari 
(129-bet);
- R 24 antigenni aniqlash (129- bet):
- m o l e k u l a r genetik usullar (PZR) (129- bet):
- OIV kulturasini olish. (129- bet).
B) 18 oydan yosh b o 'lg a n bolalarda OIV infeksiyasini tashxis­
lash (130- bet).
D) 18 oydan katta b o 'lg a n bolalarda tashxislash (131- bet).
E) O lV g a chalingan onalardan tu g 'ilg a n bolalarda OIV infeksi- 
yasining bor-yo'qligini aniqlash qoidalari (132- bet).
264
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

F) 
O lV g a chalingan onalardan tu g'ilg an bolalarda OIV infeksi­
yasini inkor qilish qoidalari (132- bet).
14. OlVga chalingan onalardan t u g 'ilg an va sun'iy ovqatlanish- 
dagi chaqaloqlarda PZR usulida tashxislash (133- bet).
15. O lV g a chalingan bolalarni k u /atish . davolash (13 7-174- 
betlar).
A) O lV ga chalingan bolalarni klinik va tahliliy tekshiruvi.
B) 1 yoshga yetm agan O lV ga chalingan bemorlarning holatini 
klinik tahlil baholash sxemasi.
D) 1 yoshdan oshganlarning holatini baholash.
E) Bolalarning jism on iv rivojlanish monitoringi.
F) O lV g a chalingan bolalarning ozib ketishini (растройство 
пттания) asosiy sabablari:
- ARVterapiya:
- O lV g a chalingan bemorlarni kuzatish;
- asosiy opportunistik kasalliklarni dav olash.
OIV infeksiyasining. BD SST tom onidan qayta k o 'rib chiqilgan 
klinik bosqichlarining shakllanishi keltirilgan.
16. OlVni onadan bolaga yuqishining oldini olish. O 'zbekiston 
Respublikasi Sog'liqni saqlash vazirligining milliy klinik bayonno- 
masi (1 7 4 -20 3- betlar).
Ushbu ilovada quvidagi m asalalar voritilgan:
- asosiy y o'n alish (konsepsiya);
- umumiy m a'lu m o tlar shular qatorida:
- onadan bolaga OlVni yuqishining oldini olishni asosiy prin- 
siplari (tam o yillari):
- tu g 'ru q d a n old in. homiladorlarni birlamchi tekshirish qoida­
lari:
- OlVga chalingan hom iladorlarga beriladigan maslahatlarning 
o 'z ig a xosligi:
- ayollarda OIV infeksiyasini kechishining o 'z ig a xosligi:
- tu g 'ru q m uassasalarida avvalgi xizm atlarda onadan bolaga 
yuqishini oldini olish:
265
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

- h om iladorlik vaqtida A R V profilaktikasini o ‘tkazish;
- hom iladorlik vaqtida A R V Tni o 'tkazish qoidalari.