A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

6 .1 .4 . «Samariya»
‘'S a m a r i y a ” asari muallifi A bu T o h irx o ja S a m a r q a n d qozisi A b u S a ’id 
ibn A b d ulhayning o'g 'lidir. A bu Tohirxojaning otasi h a m , bobosi m av lo n o
M ir A b d u lh ay h a m o'qim ishli kishilar bo'lish g an . M av lo n o M ir A b d u lh a y
(1 7 5 5 —1827) S a m a r q a n d d a qirq yil q o z ik a lo n m a n s a b id a tu rg an . S hu 
bilan birga u bir talay ilmiy asarlar yozib q o ldirgan. “ H avoshi shofiy b a r 
s h a r h i B a y z a v i y ” , “ S a h i h i B u x o r i y ” n i n g f o r s c h a s h a r h i , “ Z a b u r i
D o v u d i y ” n i n g f o r s i y c h a s h a r h i , “ A x l o q i B a h o d u r x o n ” s h u l a r
jum lasidandir. Otasi A bu S a ’idxoja (1849-yili 28 avgustda vafot etgan) 
h a m keng m a ’lum otli kishi b o 'lg a n . F iqh va k alo m , d iniy aqid alarn i 
isbotlash ilm ida b e n a z ir b o ‘Igan.
“ S a m a r i y a ” X I b o b , m u q a d d i m a va x o t i m a d a n i b o r a t b o ' l i b ,
S a m a r q a n d sh a h rin in g b u n y o d etilishi, “ S a m a r q a n d ” d e b atalish in in g
sabablari, s h a h a r n in g geografik holati, o b -h a v o s i, u n in g X IX a srning 
u c h in c h i choragiga q a d a r saq lan ib q o lg a n o so ri-atiq alari va m a s h h u r
kishilari h aq id a m a ’lu m o t beradi.
53

---

A sarning o ‘z b e k c h a taijim asi 1921 -yili sa m a rq a n d lik yosh, salohiyatli 
olim A b d u l m o ‘m in Sattoriy tarafidan am alg a oshiriigan edi. Lekin, o g ‘ir 
xastalik va 1925-yil 23 iyuldagi bevaqt o ‘limi unga ta ijim an i c h o p qilishga 
im kon berm adi. S adriddin Ayniy 1925-yili o 's h a yillari m a o r i f noziri 
b o ‘lib ishlab tu rg a n A b d u ra u f F itra tn in g taklifi bilan, uni ta h r i r qilib, 
nashrga tayyorlagan edi. Lekin, asar c h o p etilm ay qolgan edi. S.Ayniyning 
q o ‘l y o z m a s i h o z i r d a 0 ‘z R F A S h i f o n d i d a 6 0 0 - r a q a m o s t i d a
s a q la n m o q d a .
“ S a m a riy a ” asari B .A hm edov va A .Ju v o n m a rd iy e v t o m o n i d a n qayta 
nashrga tayyorlandi va 1991 -yili T o s h k e n td a c h o p etildi.