A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a


 .2 .  O 'zbek  tilidagi  manbalar



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet336/420
Sana31.12.2021
Hajmi6,54 Mb.
#275149
1   ...   332   333   334   335   336   337   338   339   ...   420
Bog'liq
--Manbashunoslik.Abdumajid Madraimov

5 .2 .  O 'zbek  tilidagi  manbalar
5 .2 .1 .  «Temur  tuzuklari»
"V  ^ err!ur tuzuklari” ,  “Tuzukoti  T em uriy” ,  “ M alfuzoti  T em u riy”  yoki 
v o s h ? ^ 1'  ^ em uriy”  nom lari  bilan  atalgan  asar  A m ir  T em um in g  yetti 
s  'gidan  boshlab  hayot  yo'li  haqida  hikoya  qiladi.
183


“T em ur tuzuklari”  —  m uhim  tarixiy  m anba bo'lib,  unda A m ir Tem ur 
davlatining tuzilishi va boshqarish xususiyatlari bayon etilgan. Asar dastlab 
turkiy-o'zbek  tilida  bitilgan.  U ning  bir  qo'lyozm asi  Yam an  mamlakati 
oliy  hukm dori  J a ’far  podshoh  kutubxonasida  saqlangan.
“T em ur tuzuklari” ning  fors tiliga  taijim oni  M ir Abu  Tolib  Husayniy 
at-T urbatiy  taijim a  m uqaddim asida  Arabistonning  m uqaddas  joylarini 
haj  q ilib   q a y tis h d a ,  Y a m a n d a   b o 'lg a n   c h o g 'id a   J a ’fa r  p o d sh o h  
kutubxonasida turkiy tildagi  m azkur asami topgani va u Am ir Tem um ing 
hayot  yo'li  haqidagi  o 'z i  yozgan  ekanligini  ta ’kidlaydi.  M ir  Abu  Tolib 
A rabistondan  qaytib  kelgandan  keyin,  asam i  fors  tiliga  taijim a  qilgan. 
Lekin,  A rabistondan  olib  kelingan  asliyatdan  yoki  H indistonda  bo'lgan 
biron  qo'lyozm a  nusxadan  o'girilgani  aytilmagan.
Mir Abu Tolib  1637-yilda “T em ur tuzuklari” asarining forscha taijimasini 
buyuk  B oburiylardan  S hohijahon ga  to rtiq   qiladi.  Keyin  bu  taijim a 
M uhammad  Afzal  Buxoriy  (vaf.  1652-y.)  tom onidan jiddiy  tahrir qilingan.
“T em ur  tuzuklari”  ikki  m aqoladan  iborat:
B irin c h i  m a q o la   A m ir  T e m u m in g   d a v la tn i  b a r p o   e tis h   va 
m ustahkam lash,  qo'shinni  tashkil  etish  yuzasidan  tuzuklari,  rejalaridan 
tarkib  topgan.
Ikkinchi  m aqolada  13  kengash  va  uning  qism larida A m ir Tem um ing 
hokimiyat  tepasiga  kelishi  va  harbiy  yurishlari  tafsilotlari  beriladi.
“Tem ur tuzuklari” X V -X V I  asrlarda nafaqat  hukm doriar va m a’lumotli 
kishilar  orasida,  balki  jahon  ilm  ahli  o'rtasida  shuhrat  topti.  Asaming 
qo'lyozm a shaklida ham ,  toshbosm a shaklida ham , shuningdek jahonning 
ko'p  tillariga  qilingan  taijim a  shaklida  ham  (inglizcha,  fransuzcha,  urdu, 
rus  va  o'zbek  tillarida)  nashr etilishi  so'zimizga  isbot-dalildir.
Ikki  fozil  shaxslar  M ir  Abu  Tolib  va  M uham m ad  Afzal  Buxoriy 
xizmatlari  tufayli  “T em u r  tuzuklari”  fors  tilida  bizgacha  yetib  kelgan. 
Bu taijim aning m o'tabarqo'lyozm alari  Rossiya,  Hindiston, 
E ron, 
Turkiya, 
Misr,  Angliya,  Fransiya  va  boshqa  m am lakatlar  xazinalarida  mavjud.
“T em ur tuzuklari” ning  forsiy  m atni  1783,  1785,  1890  va 
1 9 6 3
-yillari 
yevropa  va  sharq  tillaridagi  taijim alari  bilan  birga  nashr etilgan.
“T em ur tuzuklari” ni  to 'liq   1857-yili  Xivada  M uham m ad  Yusuf Rojiy 
tom onidan va  1858-yili  Pahlavon  Niyoz devon 
t o m o n i d a n  
turkiy-o'zbek 
tiliga  taijim a  qilingan.  U larning birinchisi  “Tuzuki  T em uriy” ,  ikkinchisi 
“ M alfuzot”  nom i bilan  m a’lum.  Yana bir tarjim a Xo'jand qozisi 
N abijon 
m ahdum   tarafid an ,  Q o 'q o n   xoni  M uham m ad  Alixon  ( 18 2 1- 1858- 
yy.)ning  topshirig'iga  binoan  am alga  oshirilgan.
“T em ur tuzuklari”  asarini  Alixon  T o 'ra  Sog'uniy  1967-yili  M ir Abu
184


Tolib  taijim asini  o'zbekchaga  taijim a  qilgan  edi.  1990-yili  Alixon  T o 'ra  
tariim asini 
“T em urtuzuklari”ning Bombay nashri  m atni asosida  Habibullo 
ICaramatov yana bir taijim ani am alga oshirib, b ir necha  bor nashr ettirdi.
“T em u r  tu zu k lari” ning  m anba  sifatidagi  tarixiy  aham iyati  buyuk 
ekanligi  m utaxassislam ing unga bo'lgan  katta e ’tiboridan  bilish  m um kin. 
A sarning 
sakkizta  m o 'ta b a r  qo'lyozm asi  T o shkentda,  Sharqshunoslik 
instituti  xazinasida  mavjud.

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   332   333   334   335   336   337   338   339   ...   420




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish