A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

4 .4 .1 2 .  «Tarixi  guzida»
* *  Buzida” ( “Saylangan tarix”)  asari  muallifi  Ham dulloh Qazviniy
1 
’  U.XHI  asr so'nggi choragi  va XIV asm ing birinchi yarm ida yashab 
i b n ^ h ^ 1* geograf v atarixshunosolim dir.  U nin8 to ‘liq  ismi  H am dulloh 
ubakr ibn Ahmad  ibn  Nasr Mustavfiy Qazviniy bo'lib,  kelib chiqishi
179

---

b o 'y ich a  arab  va  1281 -yili  E ron  O zarbayjon ining   Q azvin  shahrida 
tug'ilgan.
H am dulloh  Qazviniy  R ashiduddin  davrida  Qazvin,  A bhar va  Zanjon 
viloyatlarining  moliya  ishlarini  boshqargan.  Rashiduddin  qatl  etilgandan 
so'ng,  uning o 'g 'li G 'iyosuddin  M uham m ad  (1327— 1336-yillarda  Elxoniy 
Abu  S a’idning  vaziri  bo'lgan)ning  xizm atida  bo'lgan.  Tarixchi  1350-yilj 
vafot  etgan.
H am dulloh  Qazviniy  “ Z afam o m a” ,  “Tarixi guzida”  ham da  “ Nuzhat 
u l-qulub”  nom li  asarlar  muallifidir.
“Tarixi  guzida”  um um iy  tarix yo'nalishida  yozilgan  asar bo'lib,  unda 
qadim   zam onlardan  to   1330-yilgacha  Eron  va  qism an,  O 'rta   Osiyoda 
bo'lib o'tgan voqealar bayon etilgan.  Ham dulloh Qazviniy vafotidan  keyin 
o 'g 'li Z aynuddin tom onidan asar davom  ettirilgan va unga  1392-yilgacha 
Eronda  b o'lib  o 'tg an   voqealar  qo'shilgan.  Kitobning  asosiy  qismi  hoji 
G 'iyosuddin  M uham m adga  bag'ishlangan.  Asar  m uqaddim a-fotiha  va 
olti  bobdan  iborat:  1)  Payg'am barlar va  avliyolar;  2)  islom iyatdan  aw al 
o 'tg an   Eron  podshohlari;  3)  M uham m ad  Payg'am bar,  xalifayi  roshidin, 
um aviylar va  Abbosiylar tarixi;  4)  Abbosiylar davrida  Eron,  Afg'oniston 
va O 'rta Osiyoda hukm ronlik qilgan SafToriylar,  Somoniylar, G'aznaviylar, 
G 'uriylar,  Daylamiylar,  Saljuqiylar,  Xorazm shohlar,  m o'g'ullar va boshqa 
sulolalar tarixi;  5)  Islomiyat  davrida  o 'tgan  shayxlar,  olim lar va  shoirlar, 
6)  Qazvin  shahrining  tarixi.
“Tarixi  guzida”  Eron,  O 'rta   Osiyo  ham da  O 'zbekistonning  X III— 
XIV  asm ing  birinchi  yarmidagi  tarixini  o'rganishda  m uhim   ahamiyat 
kasb  etadi.
1910-yiIi  ingliz sharqshunosi  E.Braun tom onidan m atn va 
qisqartirilgan 
inglizcha  tarjim asi  ham da  1960-yili  Abdulhusayn  Navoiy  asar 
m atnini 
nashr  qilgan.