A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a


Mavzuni mustahkamlash uchun savollar



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet239/245
Sana08.07.2022
Hajmi6,54 Mb.
#757234
1   ...   235   236   237   238   239   240   241   242   ...   245
Bog'liq
A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
/ . 
Bu davrga oid qanday tarixiy manbalami bilasiz?
2. Bayoniy asarlarida nislaming bosqini qanday tasvirlangan ?
3. Rus tarixchilari Turkiston о ‘Ikasining zabt etilishini qanday yoritganlar?
4. Turkistonning tarixi zamonaviy adabiyotlarda qanday yoritilgan?
9 -M A V Z U . S H O ‘R O D AV R I M A N B A LA R I
D arsning mazmuni: O 'zbekistonning sh o 'ro la r hukm ronlik qilgan 
(1917—1991) davriga oid m anbalar, um um iy xususiyatlari bayon etiladi.
Reja:
9.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar.
9.2. Rasmiy m anbalar.
9.3. Davr tarixi tadqiqotlarda.
9.4. S h o 'ro davri tarixi xorijiy olim lar asarlarida.
9.5. S h o 'ro davri tarixi zam onaviy tadqiqotlarda.
250


Asosiy tushunchalar: Sovet, sho 'ro, bolshevik, kompartiya, s 'yezd, dehqon,
ishchi, pioner, komsomol, partiya.
9.1. Asosiy siyosiy-ijtimoiy voqealar
Yaqin o ‘tm ishim izning sobiq sovet hokim iyati hukm ronlik qilgan davri 
m am lakatim iz tarixida o'ziga xos o ‘rin egallaydi. Bu davr, garchi tarixan 
qisqa b o ‘lsa-da, lekin o ‘zining murakkabligi va ziddiyatliligi bilan ajralib 
turadi. 1917-yiIning oktabrida bolsheviklar zo 'rlik bilan am alga oshirgan 
to ‘ntarish sobiq Ittifoq xalqlari, shu jum ladan, O 'zbekiston xalqlari tarixida 
salkam 75 yil davom etgan yangi m ustam lakachilik sahifasini boshlab 
berdi. N atijada ch o r m ustam lakachilik imperiyasi o 'm in i «qizil imperiya* 
egalladi. Yangi m ustam lakachilik zulm i ostida yashagan o 'lk a xalqlari 
bolsheviklar «sotsialistik tajribasi*ning barcha m ash’um m ushkulotlarini 
boshdan kechirdilar. Eng achinarlisi shundaki, respublikadagi ijtim oiy- 
siyosiy tarixiy jarayonning o 'ta m urakkab va ziddiyatli kechishi ko'plab 
qurbonlar berilishiga, m adaniy va m a’naviy yo'qotishlarga olib keldi.
O k tab r to 'n ta rish id a n keyin O 'zb ek isto n n in g T urkiston hududida 
bo'lgan anchagina qismi Turkiston A vtonom Respublikasi sifatida R SFSR
tarkibiga q o'shib olindi. 1924-yilda zo 'rak i o'tkazilgan m iiliy-hududiy 
chegaralanish natijasida O 'zbekiston S SR tashkil topib, SSR Ittifoqi 
tarkibiga kiritildi. SSR Ittifoqi o 'z m ohiyatiga k o 'ra un itar (qo'shm a) 
davlat edi. O qibatda O 'zbekiston to 'la -to 'k is Moskvaga qaram b o'lib
qoldi. O 'zbekiston SSR faqat nom igagina m ustaqil edi. Respublikaning 
rah b ar o rg anlari K om partiya M arkaziy Q o 'm ita si (M Q ) va Ittifoq 
hukum ati to m o n id an tayinlanar, binob arin, ularga bo'ysunardi. U lar 
respublika va uning xalqlari m anfaatlari em as, balki Sovet Rossiyasi 
m an faatlari y o 'lid a siyosat yurgizishga m ajb u r ed ilar. O 'z b e k isto n
xalqlarining suveren huquqlari asosida ulam ing tub m anfaatlarini him oya 
qilishga q aratilg a n v atanparvarlik kayfiyatidagi m illiy rah b arlam in g
chiqishlarini m ustabid tuzum g'oyat q a t’iyat bilan barham toptirardi.
M ustabid tuzum O 'zbekistonni m ustam laka sifatida o 'z iskanjasida 
doimiy saqlab qolish va uni metropoliyaning xomashyo bazasi va mahsulot 
bozori sifatidagi holatini yanada m ustahkam lashga intildi. Bunday siyosat 
oqibatida respublikaning iqtisodiy rivojlanishi bir to m on lam a kechdi, 
uning qishloq xo'jaligi tobora ko'proq paxtachilik yo'nalishiga ega bo'lib 
bordi, shu alfozda paxta yakkahokimligi q a ro rto p d i. O 'zbekiston sanoati, 
asosan qishloq xo'jaligi ehtiyojlariga xizm at qilishga yo'naltirilgan edi.
251


Sanoatda qishloq xo'jaligi mahsulotlariga dastlabki tarzda ishlov beradigan 
tarm oqlar asosiy o ‘rinni egallardi. Respublika xom ashyosining pirovard 
mahsuloti Ittifoq sanoat markazlarida ishlab chiqarilar, binobarin, foydaning 
asosiy qismi ham o ‘sha yerda qolardi.
M arkazning O'zbekistondagi mustamlakachilik siyosati respublikaning 
madaniy rivojida ham o ‘zining yaqqol ifodasini topdi. G archi, bu sohada 
birm uncha ijobiy siljishlarga erishilgan b o ‘lsa-da, o 'lk a xalqlarining 
m a’naviy hayoti to ‘la -to “kis o ‘z davrining hukm ron mafkurasi va siyosati 
ta ’siriga olindi, baynalm ilallik niqobi ostida respublikani ruslashtirishga 
intilish ro'y berdi. O 'zbek xalqining milliy, m adaniy qadriyatlari oyoqosti 
qilindi, o 'zbek tili ikkinchi darajali tilga, rus tili esa davlat va asosiy 
m uom ala tiliga aylantirildi.
D arvoqe, M arkazning bunday m afkura siyosati tufayli xalqim iz 
hayotining barcha sohalariga putur yetkazilganligini ta ’kidlash barobarida 
respublika tarixiy o'tm ishining sovet davrida ham bir qato r ijobiy ishlar 
qilinganligini aytib o'tm aslik noxolislik b o 'lu r edi. Z ero, o 'sh a yillarda 
xalqimizning fidokorona m ehnati bilan ko'plab zavod va fabrikalar qurildi, 
millionlab gektar yangi yerlar o'zlashtirildi, katta-katta kanallar qazildi, 
qishloq xo'jaligining m oddiy-texnika negizi m ustahk am lan di, uning 
mahsulotlari hajmi ortdi. O 'nlarcha oliy va o 'rta maxsus o'q uv yurtlari 
ochildi, ularda xalq xo'jaligining barcha tarm oqlari uchun mutaxassislar 
tayyoriandi, u m u m ta ’Iim m aktablari, hunar-texnika bilim yurtlarining 
kengtarm og 'i tashkil etildi, ko'pgina m adaniy-m a’rifiy muassasalar barpo 
qilindi. N a tijad a ah o lin in g t a ’lim iy va m adaniy saviyasi oshdi. Bu 
yutuqlam ing barchasiga m ustabid tuzum davrida aytish odat bo'lib qolgan 
«partiyaning dono siyosati* tufayli em as, balki xalqim izning sadoqatli, 
fidokorona m ehnati tufayli erishildi.
Biroq, shuni alohida t a ’kidlash joizki, o g 'ir va m ashaqqatli m ehnatlar 
evaziga yaratilgan ana shu m oddiy boyliklar o'zbek xalqi, uning farovonligi 
uchun xizm at qilmadi. Aksincha, bu m oddiy-m a’naviy boyliklar o'zbek 
xalqini kam sitish, milliy g'ururini oyoqosti qilish, o'zligini unuttirish, 
k o m m u n istik m afk u ran i y an a d a k u ch a y tirish u ch u n xizm at qildi. 
O 'z b ek isto n h u d u d id a bu n y o d etilgan k o rx o n alar (ayn iqsa, kim yo 
kom binatlari), keragidan ortiqcha o'zlashtirilgan q o'riq va b o 'z yerlar, 
qazilgan kanallar, qurilgan suv om boriari respublikaning ekologik ahvolini 
m u ra k k a b la sh tird i, O rol d e n g iz in in g q u rib b o rish in i te z la sh tird i, 
dehqonchilik yeriari tarkibini o'zlashtirib yubordi, atrof-m uhitni, ichimlik
252


suvini zaharladi. M odomiki shunday ekan, Sovet davlati «ekspcrimentlari* 
natijasida barcha xalqlar boshiga tushgan fojialar va kulfatlarni, m ustabid 
tuzum , hukm ron partiya to m o n id an sovet xalqlariga qarshi olib borilgan 
zo ‘rovonlik va g'ayriinsoniy siyosatni hech qachon oqlash m um kin emas.

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   235   236   237   238   239   240   241   242   ...   245




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish