A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

4 .4 .1 2 . «Tarixi guzida»
* * Buzida” ( “Saylangan tarix”) asari muallifi Ham dulloh Qazviniy
1 
’ U.XHI asr so'nggi choragi va XIV asm ing birinchi yarm ida yashab 
i b n ^ h ^ 1* geograf v atarixshunosolim dir. U nin8 to ‘liq ismi H am dulloh 
ubakr ibn Ahmad ibn Nasr Mustavfiy Qazviniy bo'lib, kelib chiqishi
179

---

b o 'y ich a arab va 1281 -yili E ron O zarbayjon ining Q azvin shahrida 
tug'ilgan.
H am dulloh Qazviniy R ashiduddin davrida Qazvin, A bhar va Zanjon 
viloyatlarining moliya ishlarini boshqargan. Rashiduddin qatl etilgandan 
so'ng, uning o 'g 'li G 'iyosuddin M uham m ad (1327— 1336-yillarda Elxoniy 
Abu S a’idning vaziri bo'lgan)ning xizm atida bo'lgan. Tarixchi 1350-yilj 
vafot etgan.
H am dulloh Qazviniy “ Z afam o m a” , “Tarixi guzida” ham da “ Nuzhat 
u l-qulub” nom li asarlar muallifidir.
“Tarixi guzida” um um iy tarix yo'nalishida yozilgan asar bo'lib, unda 
qadim zam onlardan to 1330-yilgacha Eron va qism an, O 'rta Osiyoda 
bo'lib o'tgan voqealar bayon etilgan. Ham dulloh Qazviniy vafotidan keyin 
o 'g 'li Z aynuddin tom onidan asar davom ettirilgan va unga 1392-yilgacha 
Eronda b o'lib o 'tg an voqealar qo'shilgan. Kitobning asosiy qismi hoji 
G 'iyosuddin M uham m adga bag'ishlangan. Asar m uqaddim a-fotiha va 
olti bobdan iborat: 1) Payg'am barlar va avliyolar; 2) islom iyatdan aw al 
o 'tg an Eron podshohlari; 3) M uham m ad Payg'am bar, xalifayi roshidin, 
um aviylar va Abbosiylar tarixi; 4) Abbosiylar davrida Eron, Afg'oniston 
va O 'rta Osiyoda hukm ronlik qilgan SafToriylar, Somoniylar, G'aznaviylar, 
G 'uriylar, Daylamiylar, Saljuqiylar, Xorazm shohlar, m o'g'ullar va boshqa 
sulolalar tarixi; 5) Islomiyat davrida o 'tgan shayxlar, olim lar va shoirlar, 
6) Qazvin shahrining tarixi.
“Tarixi guzida” Eron, O 'rta Osiyo ham da O 'zbekistonning X III— 
XIV asm ing birinchi yarmidagi tarixini o'rganishda m uhim ahamiyat 
kasb etadi.
1910-yiIi ingliz sharqshunosi E.Braun tom onidan m atn va 
qisqartirilgan 
inglizcha tarjim asi ham da 1960-yili Abdulhusayn Navoiy asar 
m atnini 
nashr qilgan.