A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet402/429
Sana01.01.2022
Hajmi6,54 Mb.
#294616
1   ...   398   399   400   401   402   403   404   405   ...   429
Bog'liq
--Manbashunoslik.Abdumajid Madraimov

7.3.10 .  «Tuhfat  ul-xoniy»
“T uhfat  u l-x o n iy ”( “ X onning  tu h fasi” )  yoki  “Tarixi  R ahim xoniy” 
(“ M uham m ad  R ahim xon  tarixi”)  nom li  asar  Buxoro  xonligining  1722— 
1782-yillar orasidagi  ijtimoiy-siyosiy tarixini o 'z   ichiga oladi.  U ni tarixchi 
olim  M uham m ad Vafoyi  Karminagiy (1685—1769) yaratgan. Tarixchining 
to'la nom i  M ulla  M uham m ad Vafo ibn  M uham m ad Z o h ir Karminagiydir. 
U  B uxoroning  o'q im ish li  va  taniqli  kishilaridan  biridir.  K arm inagiy 
nisbasiga  q arag an d a ,  asli  B uxoroning  K a rm an a  tu m a n id a n   b o 'lg an . 
“ U baydullanom a”  kitobining muallifi  M ir M uham m ad Am in  Buxoriyning 
g u v o h lik   b e r is h ig a   q a r a g a n d a ,  M u h a m m a d   V a fo y i  K a rm in a g iy  
Ashtarxoniylardan  U baydullaxon  saroyida  k itobdor b o 'lib  xizm at  qilgan. 
F ikrim izcha,  u  U baydullaxondan  keyin  taxtga  o 'tirg a n   Abulfayzxon 
davrida ham  shu  lavozim da tutgan.  M ulla  M uham m ad Vafo  Karm inagiy 
“qozi  V afo”  nom i  bilan  ham   m ashhurdir.  U  qozilik  lavozimiga  yangi 
sulola —  M an g 'itlar sulolasining asoschisi  M uham m ad  Rahim xon  (1753— 
1759)  zam on ida  erishgan.
M u h am m ad  Vafo  K arm inagiy  1769-yiIi  “T u hfat  u l-x on iy ”  nom li 
asarida  faqat  1722— 1768-yillar  voqealarini  o 'z   ichiga  olgan  qism inigina 
yozib ulgurgan, xolos.  Uning davomini, ya’ni  1 7 6 8 -1782-yillar voqealarini 
bayon etuvchi qism ini  nasaflik dom la O lim bek ibn  N iyozqulibek yozgan.
“Tuhfat  u l-x o n iy ” qofiyali  nasr, saj bilan yozilgan,  lekin voqealam ing 
to 'la va keng yoritilishi,  ijtim oiy-iqtisodiy, siyosiy, geografik ham da etnik 
dalillarga  boyligi  bilan  birinchi  darajadi  m anbalar  qatorida  turadi.  Asar 
Buxoro  xonligida  X V I11  asm ing  20-yillaridan  boshlab  kuchayib  ketgan 
'qtisodiy  va  siyosiy  tanglikni,  ijtim oiy-siyosiy  tarqoqlikning  kuchayishi 
ya buning natijasida m arkaziy davlat  boshqaruvining zaifiashuvi,  m ang'it
239


hukmdoriarining uluslar va qabilalami bo'ysundirish  maqsadida olib borgan 
tin im siz   u ru sh lari  va  b u n in g   o q ib a tid a   k o ‘p lab   s h a h a rla r  h am d a 
qishloqlam ing vayron etilishi,  m ehnatkash  xalq turm ushining og'iriashib 
borishi  va  uning  asosiy  sabablarini  aniqlashga  yordam   berishi  m um kin 
bo‘!gan daliliy m a’Iumotga o ‘ta boydir.
Asarda  yana  o 'zbek  qavm lari,  ulug'Iari  va  ulam ing  ijtimoiy-siyosiy 
hayotda  tutgan  o ‘m i,  A shtarxoniylar va  M ang‘itlar  hukm ronligi  davrida 
o ‘zbek  q o‘shini  va  m ang‘itlar  davlatining  tuzili?hi,  1722—1782-yillarda 
Buxoro xonligining Eron, Afg'oniston, Q ozoq va Q o ‘qon xonliklari ham da 
Koshg‘ar  bilan  olib  borgan  siyosiy  m unosabatlari  haqida  ham   e ’tiborga 
molik  m a’lum otlar  ko‘p  uchraydi.
“Tuhfat  ul-xoniy” asarining qo'lyozm a nusxalari  ko‘p.  M asalan,  faqat 
S an k t-P eterb u rg ,  0 ‘zbekiston,  T ojikiston  k u tub xo nalarid a  uning  23 
qo'lyozm asi  m avjud.  A sar  biron  tilga  to 'la   tarjim a  qilinm agan  ham. 
Asardan  kichik  bir  parcha,  ya’ni  M uham m ad  R ahim xonning  1747-yili 
Saraxs  atrofida  Eron  qo'shinlari  bilan  to'qnashuvi  m s  tilida  1938-yili 
e ’lon  qilingan,  xolos.

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   398   399   400   401   402   403   404   405   ...   429




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish