A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a



Download 6,54 Mb.
Pdf ko'rish
bet275/429
Sana01.01.2022
Hajmi6,54 Mb.
#294616
1   ...   271   272   273   274   275   276   277   278   ...   429
Bog'liq
--Manbashunoslik.Abdumajid Madraimov

F
  re 'o n a  
dehqonchilik,  shahar  aholisi  hunarmandchilik  va  savdo-sotiq 
ьЧал  u n in g  
tog'li  va  cho‘l  tumanlarida  istiqomat  qiluvchi  katta  qismi 
esa
  chorvachilik  bilan  shug'ullangan.
A rablar 
istilosi arafasida O'zbekiston  mayda-mayda davlatlardan iborat 
edi  S harq 
va xitoy tillarida yozilgan  m anbalar m a’lumotlariga qaraganda 
VIII 
a s r  
boshlarida yurtimizda  15 yaqin mustaqil davlatlar bo'lib, bulaming 
eng  kattasi  X orazm ,  S o 'g 'd ,  Buxoro,  C h a g 'o n iy o n ,  T oxaristo n, 
U staishona, 
Choch va Farg'ona hisoblangan.  Ulaming podshohlari jabg'u 
(knyaz),  xudot,  ixshid  va  ispahbed  deb  atalardi.
A ra b la r 
O 'zbekiston  hududiga  674-yildan  boshlab  bostirib  kira 
b o sh lad ilar. 
Bosqinchi  qo'shinlatga  xalifalikning  Xurosondagi  noibi 
U baydulloh  ibn 
Ziyod  boshchilik  qilar  edi.  O 'shanda  ular  Poykent  va 
Buxoro  shah arlari 
hamda  ulaming  tevarak-atrofidagi  tum anlam i  talon- 
taroj  qild ilar  va 
katta  o'lja 
(1 
mln  dirham  pul,  4000  asir  va  boshqalar) 
bilan qaytdilar. 
Bundan keyin  ham arablar O'zbekiston ustiga ko'p marta 
talonchilik  yurishlarini 
uyushtirdilar.
705-yildan boshlab arablaming O'zbekiston ustiga istilochilik yurishlari 
kuchaydi.  Bunga arablaming Xurosondagi yangi  noibi Qutayba ibn  Muslim 
(715-yili  hozirgi  Andijon  viloyatining  Jalolquduq  tum anida,  hozirgi 
Shurunch mozor, aslida Qilich  mozor tem ir yo'l bekati yonida o'ldirilgan) 
boshchilik  qildi.
A rab 
qo'shini  706-yili  Omul  (C hoijo'y),  Zam m   (Karki),  Buxoro 
h a m d a  
Poykent  shaharlarini,  709-yili  esa  Buxoroning  m ustahkam  
q a l’alaridan 
Shofurkon  (Vardanza)ni,  710-yili  esa  Kesh  va  Nasafni  zabt 
etdi. 
Buxoro,  So'g'd,  Vardanza  va  Farg'ona  hukmdorlari  turklar  bilan 
qo'shilib 
arab  istilochilariga  qarshi  ittifoq  tuzishga  harakat  qildilar,  lekin 
o 'z a ro  
kelishmovchiliklar  va  ixtiloflar  ittifoqning  mustahkamlanishiga 
yo'l  berm adi. 
Qutayba  bundan  ustalik  bilan  foydalandi  va  ular  bilan 
b irm a-b ir 
kurashda  g'alaba  qozondi.
712-yili Qutayba o'zaro ichki  kurashlardan foydalanib,  xiyonatkorona 
tarzda 
Xorazmni  ham  bo'ysundirdi.  Samarqand  podshohi  G 'urak  (7 1 0 - 
)  bilan  tuzilgan  bitim  shartlariga  binoan  Samarqand  va  So'g'diyona 
xa qi  arablarga  har  yili  2  million  200  ming  dirham  miqdorida  o'lpon 
apab qo'shiniga  100  ming  kishi  to'plab  berishga  majbur etildi.


'y^lari Qutayba Choch (Toshkent) hamda  Farg'ona viloyatlarini, 
n in g d e k  
Yettisuv  va  Koshg'argacha  bo'lgan  yerlarni  bosib  oldi. 
k atti™  
1M',os' O'zbekistonning ijtimoiy-siyosiy va  madaniy taraqqiyotiga 
z a r a r  
yetkazdi,  ko'plab  katta  va  boy  shaharlam ing  kuli  ko'kka
133


sovurildi,  ming-minglab  kishilaming  “yostig'i  quridi”,  Marv, 
B u x o ro , 
Samarqand  va  Xorazm  kutubxonalarida  saqlanayotgan juda  ko‘p 
n o y o b  
asarlar yo‘q  qilindi.
Arab  istilochilari  mahalliy  xalqlami  ham  majburan  islom  diniga 
kiritdilar,  mehnatkashlar  zimmasiga  og'ir  soliqlar  va  jarimalar  -   xiroj, 
jizya,  zakot  yuklatildi,  aholining  yarim  mulki  arab  qo‘shini  foydasiga 
musodara  qilindi.
O'zbekiston  xalqlari  arab  istilochilari  zulmiga  qarshi  bir 
n e c h a   b o r 
qo'zg'olon  ko'tardilar.  VIII  asrning  o'rtalarida  bo'lgan 
I s ’h o q   tu rk  
qo'zg'oloni,  769-776-yillarda  butun  M ovarounnahmi  larzaga 
so lg a n  
Muqanna  (783-yili  o'ldirilgan)  boshchiligida  bo'lib  o'tgan 
q o 'z g 'o lo n , 
806-yili  Rafi’  ibn  Lays  boshchiligida  So'g'dda  bo'lib  o'tgan 
d e h q o n la r  
qo'zg'oloni  shular jumlasidandir.
Arab  xalifaligi  tarkibiga  kirgan  xalqlarning  iqtisodiy  va  madaniy 
taraqqiyotidagi  katta  tafovut,  ulaming  etnik  jihatdan  bir  xil  emasligi, 
ular o'rtasidagi  iqtisodiy  va  madaniy  aloqalaming  zaifligi,  ayniqsa,  yer- 
suv va  boylikning  tobora  mahalliy boshliqlar qo'lida  to'plana  borishi  va 
nihoyat,  mahalliy aholi va bosqinchilar o'rtasidagi ziddiyatlaming tobora 
kuchayib borishi xalq harakatlari  va o'zaro  kurashni  kuchaytirib yubordi. 
Bu hoi, o'z navbatida, arab xalifaligining inqirozini tezlashtirdi.  IX asming 
birinchi  choragida  uning  zaminida  mustaqil  mahalliy  davlatlar  paydo 
bo'ldi.  Masalan,  Misrda  Tuluniylar  (868),  Tabaristonda  Aliylar  (864), 
Xurosonda  Tohiriylar  (821),  Seistonda  SafToriylar  (867)  va  nihoyat, 
Movarounnahrda  Somoniylar (819)  hokimiyat  tepasiga  keldilar.  Boshqa 
o'lkalarda  ham  shunday  ahvol  yuz  berdi.  Qisqasi,  935-yildan  boshlab 
Abbosiylar  xalifalikda  o'z  siyosiy  mavqelarini  tam oman  yo'qotdilar  va 
nomigagina  xalifa  bo'lib  qoldilar.

Download 6,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   271   272   273   274   275   276   277   278   ...   429




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish