A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

S o m o n iy la r 
hukm ronligi  yillaridagi  tarixini  bayon  etadigan  noyob  m anbadir.
Bu  asam ing  forsiy  m atni  1892,  1894,  1904  va  1939-yillarda  Parij, 
Buxoro  va  T ehronda  chop  etilgan.  Kitob  rus,  ingliz  va  o 'zbek  tillariga 
(1897,  1954,  1966-yillari)  tarjim a  qilingan.
1 A hm cdov  B.A.  O 'zb ek isto n   tarixi  m anbalari.  74—75-bctlar.
166

---

4 .4 .2 .  «Siyosatnom a*
Bu m ashhur asar 
muallifi Nizomulmulk tahallusini olgan Saljuqiylar davlatida 
r  sifatida xizm at 
qilgan yirik davlat arbobi  va tarixchi olimdir.  Uning asli 
- 3   Abu  Ali  a l-H asan  
ibn  Ali  ibn  Is’hoq  at-Tusiy  (1018-1092)  bo'lib, 
faliuqiy hukm doriar 
Sulton Alp Arslon (1063-1073) hamda Sulton  Malikshoh 
n a m in g  bosh vaziri 
bo'lgan va bu davlatning ijtimoiy-siyosiy hayotida katta 
m l  o'ynagan. 
U  saltanatdagi  tarqoqlikka  barham   berish,  markaziy  davlat 
tuzum ini m ustahkam lash, 
davlatning moliyaviy ishlarini tartibga solish uchun 
harakat  qilgan.  S huning 
uchun  unga  m amlakatni  tartibga  soluvchi,  ya’ni 
Nizom ulm ulk nom i 
berilgan. Nizomulmulk Bag'dodda “ Nizomiya” atalmish 
musulmon huquq-aqoid 
maktabiga asos solgan.
“ S i y o s a t n o m a ” 
a s a r in in g   b o s h q a   n o m i  “ S iy a r   a l - m u l u k ” 
(“ P o d sh o h lam in g  
turm ushi” )dir.  Kitob  1092-yili  yozib  tugallangan.  U 
51  bobdan  iborat 
bo'lib,  unda davlat tizim i,  moliyaviy hisob-kitob  isnlari, 
q o 'sh in   tu zu lish i, 
m ansablar  va  ularga  am aldorlam i  tayinlash  tartibi, 
am aldorlar  faoliyati 
m uam m olari  xususida  fikr  yuritiladi.
Asarda O 'zbekiston tarixiga oid  m uhim  va qim m atli  m a’lum otlar bor. 
Som oniylar  zam o n id a  turk  g 'u lo m la rin i  dav latn in g   ijtim oiy-siyosiy 
hayotida  tutgan  o 'm i,  Turkiston  xonlari  O oraxoniylar  saroyida  xizmat 
qiluvchi  xodim lam ing  maishiy  ahvoli,  S om oniylar  xizm atida  bo'lgan 
am irlar  unvonlari,  X orazm shoh  O ltintosh  (1 0 1 7 -1 0 3 2 )  bilan  Sulton 
Mahmud G 'aznaviyning vaziri Ahm ad  ibn  Hasan o'rtasidagi  yozishm alar 
ana shular jum lasidandir.  Asarda,  bun dan  tashqari,  karm atlar,  botiniylar 
harakati,  M uqanna  q o 'z g 'o lo n i  haqida  ham   ayrim   diqqatga  sazovor 
ma’lum otlar  mavjud.
“Siyosatnom a” ning  forschasi  1931,  1956-yillari,  fransuzchasi  1893- 
yili,  inglizchasi  1960-yili  ham da  ruschasi  1949-yili  B.  D.  Z axo der 
tom onidan  chop  qilingan.  Kitob  o 'zb ek  tiliga  ham   tarjim a  qilingan  va 
bosib  chiqarilgan.