A ashirov, sh. Atadjanov

«Qovunchimadaniyati»
nomini 
olgan. A ntropolog olim larning ta ’kidlashlaricha, aynan shu 
davrlarga kelib, Markaziy Osiyoning vodiy va vohalarida yasnovchi 
so‘g‘diylar va qang‘arlarning tashqi qiyofalarida hozirgi o ‘zbek va 
voha tojiklariga xos P o m ir-F a rg ‘ona antropologik tip i t o i i q
shakllangan.
0 ‘zbeklar etnogenezida qatnashgan navbatdagi etnik kom - 
ponentlar Janubiy Oltoy va Sharqiy Turkistondan ko‘chib kelgan 
yuechji qabilasining bir tarm og‘i b o iib , ular mil.av I - m ilodiy 
IV asrlarda Kushon saltanatiga asos solgan kushonlar ham da 
milodiy III-V asrlarda 0 ‘rta Osiyoning markaziy viloyatlariga 
Janubiy Sibir, Jung‘oriyadan, Sharqiy Turkiston siljigan xioniy, 
kidariy va eftaliylardir.
Shuningdek, o‘zbeklar etnogeneziga faol ta ’sir o ‘tkazgan 
turkiy etnik kom ponentlar asosi 
Turk xoqonligi
(VI-VIII asrlar) 
davrida Markaziy Osiyoning markaziy m intaqalari (Toshkent, 
Z arafsh o n , Q ashqadaryo, Surxondaryo vohalari, F a rg 'o n a
vodiysi) va Xorazmga kelib joylashib, m a iu m bir tarixiy davr 
mobaynida, bu etnik kom ponentning aksariyat qismi o ‘tro q - 
lashgan. Turk xoqonligi davrida ushbu hududga kirib kelgan tu r­
kiy kom ponentlar va mahalliy aholi o'rtasidagi etnik-m adaniy 
munosabatlarning rivoji etnik jarayonlar taraqqiyotiga katta ta ’sir 
o'tkazgan. Ushbu turkiy qatlam m adaniy yutuqlarining mahalliy 
m adaniy-xo‘jalik an ’analar bilan jadal uyg'unlashuvi yuz bergan. 
Bu davr turkiy va so‘g‘diy simbiozning hal qiluvchi bosqichlari- 
dan biri boigan.
VIII asrdan arab va ajam (arab bo‘lmagan yaqin va 0 ‘rta Sharq) 
xalqlarining M arkaziy Osiyoga kirib kelishi mintaqadagi etnik 
jarayonlarga unchalik katta ta ’sir etmagan. Bu davrda aholi etnik 
ta rk ib id a m a iu m b ir o ‘zg arish lar yuz b erg an b o i s a - d a ,
98

---

M ovarounnahrdagi o ‘troq va yarim o'troq turkiyzabon ahoii, 
so‘g‘diylar va Xorazmning tub yerli aholisi o ‘z hududlarida qolib, 
arablar (VII-VIII asr), keyinchalik Som oniylar (IX asr) hukm- 
ronligi ostida yashaganlar.
U m u m an olganda, IX asrdan boshlab M o v aro u n n ah r 
m intaqasida yaxlit turkiy etnik qatlam , jonli turkiy til muhiti 
vujudga kela boshlagan va o ‘z navbatida, so£g‘diylar va boshqa 
m ahalliy etnoslarda ham turkiylashish jarayoni jadallashgan. 
Elshunos olim