A abstraktlik (lot. Abstraction mavxumlik) – tafakkurning asosiy metodlaridan biri. Avtokratiya

D
DAOSIZM( Xitoycha dao-qonun, yo’l so’zidan) – qadimgi Xitoy falsafasidagi ta’limot.
DEIZM (lot. deus- hudo) – diniy falsafiy ta’limot.
DEMARKATSIYA (fransuscha demarcation – chegaralarni o’rnatish) – u yoki bu mulohazaning ilmiy yoki noilmiyligi aniqlash mezoni.
DEMOKRATIYA (yun. demos- xalq va kratos- hokimiyat ) – fuqoro erkinligi va tengligi qonunlarda mustaxkamlangan xalq hokimiyatchiligining vosita va shakillari amalda o’rnatilgan va yuzaga chiqarilgan siyosiy tuzum.
DETERMINIZM (lot. determine - aniqlayman) barcha hodisalarning o’zaro ob’ektiv qonuniy aloqadorligi va sababiy bog’lanishi to’g’risidagi falsafiy ta’limot.
DIALEKTIK MATERIALIZM – marksizmning falsafiy ta’limoti.
DIALEKTIKA [yun. dioletike –suhbat olib borish, bahslashish san’ati]- borliqning vujudga kelishi, uning taraqqiyoti haqidagi falsafiy ta’limot hamda voqeylikni bilish va unga asoslangan tafakkur uslubi.
DIN – (arabcha –e’tiqod, ishonch , itoat) – xudo yoki xudolar, g’ayritabiy kuchlar mavjudligiga ishonish.
DINAMIK VA EHTIMOLLIK STATISTIK QONUNLAR – voqea va hodisalar bog’lanish qonuniyatlarining ikki asosiy shakli.
DISKURSIV (lot. discursus- muxokama) – hissiy bevosita intuitive bilimdan farqli o’laroq, muhokama bilan hosil qilinadigan mantiqiy dalil-isbotli bilim.
DOGMATIZM( aqidaparaslik) (yun. dogma- fikr, mulohaza, qoida, ta’limot)- tushuncha nazariya, gipoteza va qonunlar o’zgarmaydi, deb ko’rsatuvchi ta’limoti.
DUALIZM (lot. dualis- ikki yoqlama) – bir-biri bilan birlashtirib bo’lmaydigan masalalar, tamoyillar, fikrlash tarzi, dunyoqarash, intilish va gnoesologik tamoyillar yoma-yon mavjudligi targ’ib qiluvchi ta’limot.
YETARLI ASOS QONUNI – formal mantiqning asosiy qonunlaridan biri.
J
JADIDCHILIK (ara, jaded-yangi) 19 a. oxiri 20 a boshida Turkiston, Kavkaz, Qirim. Tatariston hayotida muhim ahamiyat kasb etgan ijtimoiy-siyosiy, ma’rifiy harakat.