A. A. Xashimov, M. M. Mirxaydarov elektr yuritma

6.3.
 
 Bevosita bog‘lanishli chastota o‘zgartirgichi – asinxron motor tizimli 
elektr yuritma. 
Amaldagi ventilli (yarimo‗tkazgichli) chastota o‗zgartirgichlarini ikki 
guruhga ajiratish mumkin: 
1 – Iste‘mol tarmog‗iga va yuklamaga bevosita bog‗langan chastota 
o‗zgartirgichlar, ularni qisqacha BBCH deyiladi. 
2 – Oraliq o‗zgarmas tok bo‗g‗inli chastota o‗zgartirgichlar OBCH. 
Bevosita bog‗langan chastota o‗zgartirgichlar asinxron motorning 
stator zanjiriga ulanadi va standart chastotali kuchlanishni kattaligi va chastotasi 

---

180 
bo‗yicha ma‘lum bir oraliqda rostlanadigan kuchlanishga o‗zgartirib berish uchun 
xizmat qiladi. 
Bevosita bog‗langan chastota o‗zgartirgichlar odatda uchta o‗zaro bog‗liqlikda 
ishlaydigan reversli tiristorli o‗zgarmas tok o‗zgartirgichlaridan tashkil topadi. 
Bevosita bog‗langan chastota o‗zgartirgichi blok sxemasi 6.7 – - rasmda 
ko‗rsatilgan. 
6.7 - rasm. Bevosita bog‘langan chastota o‘zgartirgichi blok sxemasi 
Asinxron motorning har bir fazasi o‗zining reversli o‗zgartirgichidan 
ta‘minlanadi. Chulg‗amga beriladigan kuchlanish quyidagiga teng bo‗ladi: 
 U
f
 = k
sx
 · U
t
 ·Cosα. 
Bunda, U
t
– iste‘mol tarmog‗i kuchlanishi. 
Agar rostlash burchagini (α) chastotaning joriy qiymati bilan moslashtirish 
o‗rnatilsa, masalan
Cosα
b
 = 
 
Hamda chiqish chastotasining bitta yarim davri davomida o‗zgarishsiz tutib 
turilsa, to‗lqinning ikkinchi yarim davri davomida esa o‗zgartirgich ventili 
guruhini = α
v
boshqaruv burchagi bilan qayta ulansa, unda berilgan chastotali 

---

181 
to‗g‗ri to‗rtburchak shaklli o‗zgaruvchan kuchlanishni hosil qilamiz. Motor B 
va C fazalarini ta‘minlovchi o‗zgartiruvchining mos ravishda 2π/3 va 4π/3 ga 
siljitib, to‗g‗ri to‗rtburchak shaklidagi berilgan chastotali va ularga mos 
ravishdagi kuchlanish tizimini hosil qilamiz (6.8 - rasm).