A. A. Xalikov, F. F. Umarov, A. U. Tursunboyev radiotexnika

Kitobxon.Com

---

4

Radioaloqa liniyasi orqali signal uzatiladi. Signal o‘zgaruv-

chan elektr va magnit maydonlar ko‘rinishida bo‘lib, ular bir-

galikda nurlantiriladi. Bu myydonlar yigindisi fazoda tarqati-

ladi. Bu maydonlar yig‘indisi elektromagnit to‘lqinlarini hosil 

qiladi.

Radiotexnikaning asosiy xususiyatlari nimada va radioalo-

qa simli aloqadan nimasi bilan farq qiladi?  Bu savollarga javob 

berish uchun telefon aloqasidan radio telefon aloqasiga o‘tishni 

ko‘rib chiqamiz.

Mikrofon oldida tovush tebranishlari hosil bo‘lguncha 

(t < t

0

) zanjirning qarshiligi doimiy, shuning  uchun zanjirdagi 

tok o‘zgarmaydi. (i = T

0

) va telefon membranasi harakatsiz. To-

vush tebranishlari mikrofon membranasiga ta’sir qilganda t = t

0

, 

mikrofonning ko‘mir kukunlari goh zichlanib, goh kengaya-

di, kukunning qarshiligi tovush tebranishlariga mos ravish da 

o‘zgaradi. O‘z navbatida i tok ham o‘zgaradi. Bu tok telefonning 

elektromagnitidan o‘tganligi tufayli, telefonning membranasi 

mexanik tebranishlar hosil qiladi va u uzatilayotgan to vushni 

eshi  iradi.

Hosil bo‘lgan i tok elektr signali hisoblanadi, u uzatilayotgan 

xabarni aks e  iradi.

Agar bu xabar bo‘lsa – sof tovush toki, ya’ni signal sinusoi-

dal qonun bo‘yicha o‘zgarishi kerak, uning tenglamasi:

(

)

(

)

0

0

0

0

sin

sin 2

m

i

I

I

t

t

I

I

F t

t

=

+

Ω −

=

+

π

−

bunda: i–t > 0 vaqt momentidagi tok (tokning oniy qiymati);

I

0

 – tovushli xabar mavjud bo‘lmagandagi tok;

I

m

 – o‘zgaruvchan tashkil etuvchi tok amplitudasi;

F – tovushli xabar chastotasi;

Ω=2πF – tovushli xabarning burchak chastotasi;

t

0

 – tovushli xabarning boshlanish vaqti.

Tovush qanchalik baland bo‘lsa, mikrofonning ko‘mir kuku-

niga ta’sir etadigan bosim ham shunchalik ka   a bo‘ladi va o‘zga-

ruvchan tashkil etuvchi I

m

 tok amplitudasi ham shunchalik ka  a 

bo‘ladi. Agar tovush toni qanchalik yuqori bo‘lsa, teb ranishlar