G„aznachiligining asosiy vazifalari
119
Shuningdek, O‗zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining
G‗aznachiligi davlat xaridlari bo‗yicha Hukumat komissiyasining ishchi
organi sifatida davlat xaridlari bo‗yicha ma‘lumotlar, shu jumladan
davlat xaridlari bo‗yicha byudjetdan mablag‗ oluvchilar tomonidan
joylashtiriladigan
buyurtmalar,
shuningdek
byudjetdan
mablag‗
oluvchilar tomonidan xarid qilinadigan tovarlar (ishlar, xizmatlar)ga
narxlar bo‗yicha ma‘lumotlar elektron bazasini shakllantiradi va doimiy
ravishda yangilab boradi. O‗zbekiston Respublikasi Moliya vazirligining
G‗aznachiligi moliyaviy nazoratga oid asosiy vazifalari quyidagilardan
iborat (1.6-rasm):
Moliyaviy nazoratning ahamiyati shundan iboratki, uning yordamida
birinchidan, davlat va jamoat tashkilotlari, korxonalar, muassasalar,
tashkilotlar, fuqarolar tomonidan o‗z moliyaviy faoliyatlarida huquqiy
tartibga rioya etilishini kuzatib borish; ikkinchidan, amalga oshirilayotgan
moliyaviy harakatlarning iqtisodiy asoslanganligi va samaradorligini, bu
harakatlarning davlat oldida turgan vazifalarga muvofiq kelishini
tekshirish amalga oshiriladi. Shunday qilib, moliyaviy nazorat moliyaviy
faoliyatni amalga oshirish paytida qonunchilikka rioya etish, harakatlarni
maqsadga muvofiqligini ta‘minlashning muhim vositasi bo‗lib xizmat
qiladi.
Davlat moliyaviy nazorati davlat hokimiyati organlarining hamda
mahalliy o‗z-o‗zini boshqarish organlarining huquqiy normalari bilan
tartibga solinadigan davlat moliyaviy resurslarining shakllanishi,
taqsimlanishi, maqsadga muvofiq va samarali ishlatilishi ustidan,
shuningdek, davlat va mahalliy mulkdan qonuniy tarzda foydalanish
ustidan nazorat qilish yuzasidan moliyaviy huquq normalari bilan
tartibga solinadigan maqsadli faoliyatdir. Bu faoliyatning asosiy
maqsadi nazorat qilinadigan ob‘yektlar faoliyatidagi kamchiliklarni
topish va mansabdor shaxslarni jazolashdan iborat bo‗lib qolmasdan,
119
O‗zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligining G‗aznachiligi to‗g‗risida Nizom (O‗zbekiston Respublikasi
Vazirlar Mahkamasining 2007 yil 20 martdagi 53-sonli qarori bilan tasdiqlangan) asosida mustaqil tayyorlandi
354
balki bu kamchiliklarning oldini olish, ularga yo‗l qo‗ymaslik,
ogohlantirishdan iboratdir.
2017–2021 yillarda O‗zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta
ustuvor yo‗nalishi bo‗yicha Harakatlar strategiyasining uchinchi ya‘ni
Iqtisodiyorni yanada rivojlantirish va liberallashtirish ustuvor yo‗nalishi
belgilangan vazifalarni izchil amalga oshirish maqsadida
davlat moliyasini isloh
qilish yuzasidan bugungi kunda olib borilayotgan o‘zgarishlarning markazida
davlat byudjetining shakllanishi va uning mablag‘laridan yanada samarali
foydalanish, byudjet taqchilligi o‘sishiga ta’sir etuvchi omillarning oldini olish, shu
bilan birga byudjet mablag‘laridan foydalanish jarayonida byudjet intizomlariga
rioya etilishini va bunda moliyaviy nazoratni kuchaytirish, qolaversa, samarali
moliyaviy nazorat tizimini shakllantirish orqali davlat byudjetining mamlakat
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi ahamiyatini oshirish masalalari turadi.
Bu borada muhtaram Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyevning quyidagi fikrlarini
keltirish o‘rinli: “Makroiqtisodiy barqarorlikni yanada mustahkamlash va iqtisodiy
o‘sishning yuqori sur’atlarini saqlab qolish, jumladan, Davlat byudjeti barcha
darajada mutanosib, milliy valyuta va ichki bozordagi narx darajasi barqaror
bo‘lishini ta’minlash – eng muhim ustuvor vazifamizdir. Bu borada faqat byudjet
profitsiti haqida so‘z borishi mumkin va zarur. Bu muhokama qilishni emas, balki
so‘zsiz bajarishni talab etadigan strategik vazifadir.”
120
Shu o‘rinda ta’kidlash kerakki, 2018 yil yakuniga ko‗ra, mamlakatning yalpi
ichki mahsuloti (YaIM) 407,5 trln. so‗mni tashkil etgan holda 2017 yilga nisbatan
5,1 foizga o‗sdi. YaIM o‗sish sur‘atiga sanoat tarmog‗i eng katta ta‘sir ko‗rsatdi
(2,1 foiz). Xizmatlar sohasining ijobiy ta‘siri esa, 1,8 foizni tashkil etdi. Qurilish
120
Sh.M.Mirziyoyev. Tanqidiy tahlil, qat‘iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining
kundalik qoidasi bo‗lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va
2017 yilga mo‗ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‗nalishlariga bag‗ishlangan Vazirlar
Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma‘ruza, 2017 yil 14 yanvar. 6 b.
355
ishlari hajmi o‗tgan yil bilan taqqoslaganda 9,9 foizga o‗sdi va YaIMning mutloq
o‗sishida qurilish tarmog‗ining ijobiy hissasi 0,5 foizni darajasida baholandi.
Qishloq, o‗rmon va baliq xo‗jaligida 0,3 foiz darajasida ijobiy o‗sish sur‘ati qayd
etildi. Mazkur tarmoqning YaIM mutloq o‗sish sur‘atiga ta‘siri 0,1 foizni tashkil
qildi.
O‗zbekiston Respublikasi Davlat byudjetining 2018 yilgi ijrosida ijtimoiy
sohalarni yanada rivojlantirish, aholining turmush darajasini oshirish va ularning
ijtimoiy himoyasini ta‘minlash borasidagi masalalarning moliyalashtirilishiga
alohida e‘tibor qaratilgani qayd etildi. Jumladan, hisobot davrida aholini ijtimoiy
qo‗llab-quvvatlashga yo‗naltirilgan xarajatlar Davlat byudjetining 53,8 foizini,
ya‘ni YaIM nisbatan 10,5 foizni tashkil etdi.
2018 yilda aholi umumiy daromadlari 286,3 trln. so‗mni tashkil etdi va 2017
yilga nisbatan 110,3 foiz real o‗sish sur‘atiga erishildi. Yil yakunlariga ko‗ra,
respublikada tashqi savdo aylanmasi 33,8 mlrd. AQSH dollarini tashkil etib, 2017
yilga nisbatan 27,3 foizga o‗sdi.
2018 yil davomida Davlat byudjeti daromadlari 79 trln. 99 mlrd. so‗mni
tashkil qildi va 2017 yilga nisbatan 59,2 foizga o‗sdi hamda belgilangan 62 trln
500 mlrd. so‗m reja 16 599,0 mlrd. so‗mga ortig‗i bilan (126,6 foiz) bajarildi. O‗z
navbatida, Davlat byudjeti daromadlarining Yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 19,4
foizni tashkil qildi
121
.
Davlat moliyasini isloh qilish yuzasidan olib borilayotgan o‘zgarishlarning
markazida davlat byudjetining shakllanishi va uning mablag‘laridan yanada
samarali foydalanish, byudjet taqchilligi o‘sishiga ta’sir etuvchi omillarning oldini
olish, shu bilan birga byudjet mablag‘laridan foydalanish jarayonida byudjet
intizomlariga rioya etilishini va bunda moliyaviy nazoratni kuchaytirish, qolaversa,
121
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan taqdim etilgan O‗zbekiston Respublikasi Davlat
byudjetining va davlat maqsadli jamg‗armalari byudjetlarining 2018 yildagi ijrosi to‗g‗risidagi hisobot.
356
samarali moliyaviy nazorat tizimini shakllantirish orqali davlat byudjetining
mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishidagi ahamiyatini oshirish masalalari turadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |