A. A. Qaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev kompyuter tizimlari va tarmoqlari

3.4- rasm. Parallel hisoblash tizimlarining asos topologiyalari.
Agarda topologiyada qaysidir ikki tugun о‘rtasidagi bog‘lanish bо‘lmasa, bunday topologiya tо‘liq bо‘lmagan bog‘lanishli topologiya hisoblanadi. Tо‘liq bо‘lmagan bog‘lanishli topologiyaning kо‘p variantlari mavjud. 3.4, b - g - rasmda tо‘liq bо‘lmagan bog‘lanishli asos topologiya tasvirlangan, ulardan amaliyotda ishlatiladigan topologiyalar hosil qilinadi.

3.4,b - rasmda umumiy shinali topologiya tasvirlangan, u soddaligi va arzonligi bilan ajralib turadi. Shu bilan bir qatorda uning ishonchliligi past, xohishiy bir tugunni ishdan chiqishi butun tizimni ishdan chiqishiga olib keladi. Undan tashqari shina topologiyasida har bir yangi ulangan tugun shinaning umumiy о‘tkazish xususiyatini kamaytiradi, bu moslashuvchanligini yomonligidan dalolatdir.

3.4, v - rasmda halqa turidagi topologiya keltirilgan, u umumiy shinali topologiyani rivojlantirilganidir. Ikki uchi ulangan shinadan halqa hosil qilingandir, shuning uchun shinadagi afzalliklar va kamchiliklarning barchasi halqa topologiyasida ham mavjuddir. Afzalligi ancha yuqori tezlikka egaligida, sababi axborotni ikki taraftga uzatish imkoniyati borligida va ancha qisqa yо‘lni tanlash mumkunligidir.

Asosiy topologiyalardan yana bittasi – yulduz turidagi topologiya 3.4,g-rasmda tasvirlangan. Tizimda bitta markaziy tugun tanlanadi, u barcha qolgan tugunlar bilan alohida bog‘lanishga ega. Har qanday boshqa tugun faqat markaziy tugun bilan bog‘langan. Bunday topologiya umumiy shina yoki halqa topologiyasiga nisbatan ancha yuqori ishonchlilikka ega, lekin unda markaziy tugunning unumdorlik va ishonchlilik kо‘rsatgichlariga ancha yuqori talablar qо‘yiladi, chunki u tizim uchun eng nozik joy hisoblanadi.

Aniq tizimlarda topologik bog‘lanishlarni tanlash turli talablar bilan asoslanadi: narxi, ishonchliligi, unumdorligi va hokazo. Shuning uchun kommutatorlarga va uning asosida qurilgan topologiyalarga yuqori о‘tkazish xususiyat, yaxshi moslashuvchanlik, yaxshi narx va hokazolar ziddiyatli talablar qо‘yiladi.

Topologiyalarni juda kо‘p sonli variantlari mavjud, masalan, 3.5,a-rasmda ikki о‘lchamli panjara turidagi topologiya tasvirlangan, u Intel Paragon tizimida ishlatilgan. Uning tabiiy rivojlantirilgani ikki о‘lchamli tora (3.5,b-rasm) Dolphin Interconnection Solution kompaniyasining hisoblash tizimida joriy etilgan. Ikki о‘lchamli panjaradan ikki о‘lchamli toraga о‘tish xuddi umumiy shinadan halqaga о‘tish kabi, panjaraning har bir aloqa yо‘lini tutashtirib halqa qilish orqali amalga oshiriladi. 3.5,c-rasmda yana bitta qiziq topologiyaga misol keltirilgan – ikkilik tо‘rtо‘lchamli giperkub. Ikki о‘lchamli giperkub - bu oddiy kvadrat (tо‘rtta tugundan iborat bо‘lgan), uch о‘lchamli – bu odatdagi kub sakkizta tugunli.

3.5-rasm. Parallel tizimlarning ba’zi rivojlantirilgan topologiyasi.
Umumiy holda bu topologiyada n-о‘lchamli giperkub 2n tugundan iborat, unda har bir tugun eng yaqin tugun bilan n о‘lchamning har biri bilan bog‘langan. Ikkilik tizimda bog‘lanishda qatnashayotgan har bir tugun nomeri boshqa xohishiy tugun nomeridan faqat bitta-bitidan farq qiladi, bu esa tizimning tо‘liq simmetrikligini va hisoblash matematikasining kо‘p masalalarini oddiy joriy etilishini ta’minlaydi. Bu topologiyadagi tizimlar ma’lum va ularda 65 536 tugun mavjud.