A. A. Qaxxarov, yu. Sh. Avazov, U. A. Ruziyev kompyuter tizimlari va tarmoqlari

RRR protokoli (Point-to-Point Protocol) standart Internet protokolidir. RRR protokolining boshqa kanal bosqichidagi protokollardan ajratib turuvchi jixati – bu ulanishlar kо‘rsatgichini qabul qilishni moslashuvchan va kо‘p vazifali amalligidir. Tomonlar quyidagi turli qо‘rsatgichlar bilan almashadilar: aloqa yо‘lining sifati, kadr о‘lchami, audentifikatsiyalash protokol turi va tarmoq bosqichidagi inkapsulyatsiyalovchi protokollar turi.

Kompyuter tarmog‘ida oxirgi tizimlar kо‘pincha paketlarni vaqtincha saqlovchi buferning о‘lchami bilan, tarmoq bosqichidagi protokollarni quvvatlash rо‘yxati farqlanadilar. Oxirgi qurilmalarni bog‘lovchi jismoniy yо‘l past tezlikdagi analoglidan to yuqori tezlikdagi raqamli aloqa yо‘ligachan о‘zgarishi mumkun, ular turli sifat darajasidagi xizmat kо‘rsatishlar bо‘lishi mumkun.

Ulanishlarning kо‘rsatgichlarini qabul qilish xaqidagi kelishuv uchun RRR da ishlatiladigan protokolni aloq yо‘lini boshqarish protokoli (Link Control Protocol, LCP) deb ataladi. Bо‘lishi mumkun bо‘lgan xolatlarning barchasini eplashtirish uchun RRR protokolida standart yechimlar tо‘plami mavjut, ular sukut saqlash bо‘yicha bajariladi va barcha standart tarkiblarni xisobga olgandir. Ulanishlarni о‘rnatishda ikki muloqatdagi qurilmalar bir-birini tushunishga erishish uchun avval shu yechimlardan foydalanishga xarakat qiladilar. Xar bir oxirgi tugun о‘z imkoniyatlarini va talablarini bayon qiladi. Sо‘ng bu axborotlar asosida ikki taraftni qoniqtiruvchi ulanishlar kо‘rsatgichlari qabul qilinadi. Protokollarni kelishish amali qaysidir kо‘rsatgich bо‘yicha kelishish bilan tugamasligi xam mumkun. Agarda, masalan, bitta tugun MTU sifatida 1000 bayt taklif etishi mumkun, boshqasi esa о‘z navbatida bu taklifni rad etib 1500 bayt qiymatni taklif etishi mumkin, birinchi tugun tomonidan rad etish taym – aut kelishish amal vaqti о‘tgandan sо‘ng natijasiz tugashi mumkin.

RRR-ulanishlarning muhim kо‘rsatgichlaridan biri autentifikatsiyalash ish tartibidir. Autentifikatsiyalashtirish maqsadi uchun RRR sukut saqlash bо‘yicha parol bо‘yicha autentifikatsiyalash protokolini (RAR) taklif etadi, aloqa yо‘lidan parolni ochiq qо‘rinishda uzatuvchi yoki chaqirishlarni chipta bо‘yicha autentifikatsiyalash protokoli (SNAR), bunda parolni aloqa yо‘lidan uzatilmaydi va shuning uchun tarmoq xavfsizligini ancha yuqori darajada ta’minlanadi. Shuningdek foydalanuvchilarga ham autentifikatsiyalashning yangi algoritmlarini qо‘shish uchun ruxsat beriladi. Undan tashqari, foydalanuvchilar axborot va sarlavhalarni kompressiyalash algoritmlarini tanlashga tasir о‘tqazishlari mumkun.

RRR protokoli ulanishlarni о‘rnatish ish tartibida ishlashiga qaramay, kadrlarni yetkazib berish va ularni tiklash bilan u protokol shug‘ullanmaydi, chunki protokolni loyihalashtirish vaqtida ishonchli raqamli kanallar telekommunikatsiya tarmoqlarida kо‘p keng tarqalgan edi.