D em ak , N avoiy b em o rn i faqat d o ri b ilan davolab b o ‘lm asligini,
uning ruhiga ham ta ’sir qilish kerakligini bilgan. N avoiyning ta ’kidlashicha
bem orga hadeb, h a r xil dori berilaversa-yu, lekin uning k o ‘nglini ranjitib,
salbiy t a ’sir etilsa u tu zalm aydi. Bu h aq d a N av o iy b u n d ay , deb yozgan:
"Tabib o ‘z kasbiga m o h ir b o ‘lsa-yu , a m m o , o 'z i b ad fe’l, q o ‘p o lso ‘z
b o ‘lsa, bem orni har qancha m uolaja qilganida ham , baribir uning ahvolida
o 'z g arish paydo qilolm aydi. Afsuski, b u n d ay tab ib lar oz e m a s''.1
T ibbiyot ilm ini yaxshi o 'z la sh tirib o lm a g a n ,
tajribasiz tab ib larn i
N avoiy jallodg a o ‘xshatadi. Bu h aq d a u b u n d ay , deb yozgan: "T abobat
ilm in i yaxshi bilm aydigan tabib xuddi ja llo d n in g shogirdi kabidir. U
tig ‘ bilan o ‘ldirsa, bu z a h a r b ilan azoblaydi. S hubhasiz, jallo d b u n d ay
tabibdan yaxshiroqdir. Z ero, u guno h k o m i o ‘ldiradi.
Bu esa b egunohlam i
halok qiladi. H ech bir g u n o h k o r ja llo d q o ‘lida x o r b o ‘lm asin , h e c h bir
b egu noh kasalm and b u n d ay tabibga z o r b o im a s in " .
N avo iy ta b ib la r haqidagi o ‘z fik r-m u lo h a z a la rin i u m u m la sh tirib ,
b u n d ay bayt aytgan:
Tabibi hoziq x u sh g o ‘y tan ranjig'a shifodir,
O m ayin, tu nd-u b a d x o ‘y el jo n ig 'a balodir.
Mazmuni:
Shirin so ‘z.H m ohir tabib tan hastasiga shifodur
B adfe
7
qo ‘p o l va nodon tabib e l jo niga balodur.
N avoiy "M ahbub ul-qulub" va boshqa asarlarida tibbiyot, salom atlik va
tab ib lar haq id a k o ‘p b ay tlar aytgan. Bu m isollar sh u n i k o ‘rsatadik i,
Alisher Navoiy tibbiyot bobida ancha chuqur fikr-mulohazalarga ega bo ‘lgan.
U n i tib b iy o t b ilim d o n i, deb atash m u m k in .
N avoiy salo m atlik haq id a so ‘z y u ritar ek an ,
ichkilikbozlikning kishi
salom atligiga za rar keltirishini ham k o ‘rsatib o ‘tgan. U , m uttasil ich ish
sog‘likni kem irad i, deb yozgan. N avoiy sh aro b n i zaharga qiyos qiladi.
U m u m an N avoiy ichkilikbozlik, giy ohvandlik
va bu zuq ishlar bilan
shug'ullanuvchilarni aslo yoqtirm agan. B unday ishlar sogMiqni kem iruvchi
balo ekanligini k o ‘p m a rta ta ’kidlagan.
N avoiy y an a b ir y o m o n o d a tn i — b a d x o ‘rlikn i h am yo qtirm ag an.
U n i kasallikka olib keluvchi sab ab lardan b irid ir, deb bilgan. S h o ir b u n i
obrazli qilib — "badxo‘r odam
ovqatni em as, balki ovqat uni kem iradi",
deydi.
A lisher N avo iy salo m atlik n i saqlash m asalasiga o ‘tib, b irin ch i galda
ovqatlanish tartibi va ozodalik qoidalariga rioya qilish kerakligini ta ’kidlaydi.
U so g‘lom b o ‘lish u c h u n kishi o ‘z uy-jo yi, kiyim -kechag i va tan asin i
ozo d a
saqlashi, te z -te z ham m o m g a tu sh ib tu rish i zarurligini eslatadi.
N avoiy z a m o n d o sh la rin in g y o zish larich a sh o irn in g o ‘zi o d atan nozik,
pok, zukko odam b o ‘lgan. Doim ozoda kiyinib yurgan. Bu haqda Zahiriddin
Do'stlaringiz bilan baham: