FILIPP AUREOL PARATSELS
F ilip p A ureol P aratsels 1493-yilda Shveytsariyada h ak im lar oilasida
tu g ‘ulgan. U yoshligidanoq o ‘zining o ‘tk ir zeh n i bilan boshqa bolalardan
ajralib turgan. H a r xil bilim larga qiziqqan va o ‘z yurtida dastlabki bilim ni
olganidan so‘ng Italiyada tibbiyot ilmini o ‘rgandi. K o‘p o ‘qish va kasallami
m uolaja qilish natijasida katta tajriba orttirdi. K o ‘p m am lakatlarga sayohat
qildi, u yerlardagi tibbiyot bilan ta n ish d i, turli xalqlarning h ay o ti va
yashash tarz in i o ‘rgandi. B uning n atijasida u ham am aliy ham nazariy
tibbiyot sohasida yirik olim b o ‘lib yetishdi.
1526-yilda P aratsels Bazel d o rilfu n u n in in g professori etib tayinlandi.
S h u nday qilib, P aratselsning ilm iy va pedagogik faoliyati boshlandi.
P aratsels U yg‘on ish davrining ilg‘o r fikrli o lim larid an biri edi. U
talabalarg a m um kin q a d a r am aliy tibbiyotni o 'rg atish g a h arak at qilardi.
Eski sxolastik fikrlami qattiq tanqid qilardi. M a’ruza (leksiya)larida talabalarga
"tabib o ‘z bilim va tajribasini eski k itoblarni o ‘qish bilan em as, balki
b e m o rla r bilan to ‘g ‘r id a n - to ‘g ‘ri m u lo q o td a b o ‘lish y o ‘li bilan, u larn i
h ar to m o n lam a sinchiklab tekshirish va ko‘zdan kechirish bilan oshiradi”,
deb u q tira rd i. A m m o , u o ‘zin in g m a z k u r m u lo h a z a la rid a h a d d a n
oshishlikga h am y o ‘l q o ‘yardi. 0 ‘tm ish d a yashab ijod etgan b arch a
o lim larn in g asarlarini o ‘rganish befo y d ad ir, deb isbot etishga u rin ard i.
0 ‘zinin g bu fikrini tasdiqlash m aqsad id a k o ‘pchilik o ld id a A bu Ali ibn
Sino va K lavdiy G a le n n in g asarlarini yoqib yuborgan edi.
Paratsels o ‘zining bu o ‘ta radikal fikrlari bilan o ‘sha vaqtdagi ko'pchilik
o lim lar va ch erkov boshliq larin in g nafratiga u ch rad i. U lar P aratselsni
ta qib qila boshladilar. Shu sababdan u 1528-yilda d orilfun un ni tark etib,
B azeldan k o ‘chib ketishga m ajbur b o ‘ldi. Shu tariqa ko ‘p vaqt shahard an-
shaharga ko‘chib y urib, k o ‘p q iy inchiliklarn i b o sh id an kechirdi.
Paratsels o ‘z ilm iy faoliyatida birin ch i o ringa tajriba usulini q o ‘yardi.
X ususan, u kimyoviy tajribalarga alohida aham iyat berardi. Paratselsning
fikricha, tabibning eng asosiy ish joy i kim yoviy lab o rato riy a b o ‘lishi
kerak. Bu fikr u m u m an xato em as. Lekin, ham m a narsani faqat kim yoviy
usulga bog‘lash masalaga to r doirada yondashish edi. Paratselsning fikr va
m u lohazalari tibb iyot tarixida u m u m a n ijobiy rol o ‘ynadi. O lim 1541-
yilda 48 yoshida vafot etdi.
Do'stlaringiz bilan baham: