A. A. Q od irov t ib b iy o t

' A lis h e r N a v o i y , M a h b u b u l- q u lu b , T o s h k e n t , " F an " , 1 9 8 3 . 2 5 -b e t .
134

---

M u h am m ad B obur bun d ay , deb yozgan: "A lisherbek m izoji n o zu k birla 
m a sh h u rd ir, bu sifat unga jibiliy (nasliy) ek a n d u r".1
N av o iy m am lak atd a tibbiyot ilm i va sog‘liqn i saqlash ishlarin in g 
rivojlanishiga ju da katta hissa qo'shgan. Tibbiy muassasalar ochish va ularni 
rivojlantirish ishiga rahbarlik qilgan. Yaxshi bilim va tajrib ali h ak im lar 
yetishtirish m asalasiga alo h id a aham iy at bergan. X ususan, m adrasalarda 
tib ilm in i o ‘qitish va m axsus tibbiy m ak tab lar ochish ishiga shaxsan 
boshchilik qilgan. Bu ishlam i am alga oshirishda Navoiy faqat tashabbuskor 
b o iib g in a qolm ay, u o ‘z m ab lag ‘larini h am sarflagan. M asalan , o ‘ziga 
q arash li y e rla rd an tu sh ad ig an d a ro m a d la rn in g b ir q ism ini k u n dalik 
x arajatlar u c h u n olib qolib, q o lg an in i shu qurilishlarga sa rf qilgan.
M am lak a tn in g o ‘sha vaqtdagi p oytaxti X irot sh ah rid a ayn iq sa k atta 
q uru lish ishlari olib borilgan. Bu yerda b arp o etilgan b in o la r q ato rid a 
kasalxo na va shifoxonalar h am b o ‘lgan. U lard a b ilim d o n va tajribali 
h ak im lar xizm at qilganlar. B a ’zi k asalxonalar q osh id a m axsus tibbiy 
m ak tab lar h am b o ‘lgan. N avoiy m ad rasa va tibbiy m ak tab lard a xizm at 
qiluvchi olim va h ak im lar h aq id a d o im g ‘am xo ‘rlik va h o m iy lik qilib 
tu rg a n . Bu h a q d a m a s h h u r ta r ix c h i X o n d a m ir ( G iy o s id d in ib n
H u m o m id d in ) o 'z in in g "M akorim ul-axloq" n om li kitobida b u n d a y deb 
yozgan: "N avoiy zafarli so h ib q iro n (H u say n B oyqaro) n in g p o d sh o h lik
davrida ato q li o lim lar va h u rm a tg a loyiq fozil k ish ilarning darajalarin i 
yuksaltirish va m artabalarini oshirishga q o ‘lidan kelganicha sa’yi harak at 
qildi. Talabalarning tinch va tashvishsiz ilm olishlari uchun ularga nafaqalar 
belgilab, m adrasa va x o n aq o h lar b in o qildi".2
1480— 1482-yillarda A lisher N avoiyning shaxsan tashab bu si bilan 
uning sarmoyasiga X irotda m axsus tibbiy m ajm ua (kom pleks) barpo etildi. 
Bu m ajm u a "Shifohiya" nom li kasalxona, "Ixlosiya” n o m li m ad ra sa va 
"Safohiya" n om li h a m m o m d a n iborat edi. "Shifohiya" q o sh id a tibbiy 
m ak tab h am b o ‘lgan. Bu m ajm u a h aq id a X o n d a m ir b u n d a y m a ’lu m ot 
bergan: "Bu b in o lar sh a h a r ch ek k asid a, Injil kanali b o ‘yidagi k o ‘rkam
va b ag ‘o y at bahavo jo y d a qurilgan. Jo m iy m adrasasining ja n u b tarafid a 
b ag‘oyat latofat va nazokat bilan "Shifohiya" qurilgan. 0 ‘sha jan n atm iso l 
b in o la r o r a lig ‘id a k a v sa r m iso l b ir h o v u z h a m q u rilg a n b o ‘lib , 
X izrm a q o m h ak im lar h am d a Iso d am lik tab ib lar d o im o g ‘arib la r va 
b e m o rla rn i m uolaja qilish bilan m ashg‘u ld irlar .3
Tibbiy m ajm uaga ham m om ning kiritilgani tasodifiy emas. H am m om ga 
faq at o d a m la r y u v in ad ig an jo y em as, shu bilan birga sa lo m a tlik n i