A. A. Q od irov t ib b iy o t

GERMAN BURXAVE
G e rm a n B urx av e 1 6 6 8 -y ild a G o lla n d iy a d a t u g ‘ilg an . L e y d e n
dorilfununini tugatgan. U ko ‘p bilim larga qiziqqan. A yniqsa, botanik a va
118

---

kim yo fanini c h u q u r o ‘rgangan. K eyinchalik tibbiyotga qiziqib qolib, bu 
fan n i h a m yaxshi o ‘zlashtirib olgan.
1701-yilda Burxave Leyden dorilfununining tibbiyot fakultetida am aliy 
tibbiyot kafedrasining m udiri vazifasiga tayinlandi. О sha vaqtdan boshlab 
Burxave pedagogik ish bilan shu g‘u llana boshladi.
Burxave ch u q u r bilim li o lim , tajribali hakim va zo r n otiq edi. U ning 
m a ’ruzalarini faqat talabalargina em as, kafedraning ham m a xizm atchilari 
va b o sh q a kafedradan kelgan x o d im lar ham qiziqib tinglardilar. Burxave 
o ‘sha v aq td a tengi y o ‘q m utaxassis b o ‘lgan. U n in g dovrug‘i shu q ad a r 
m a sh h u r ediki, unga xat y ozgan lar tu rar-jo y in i ko ‘rsatm ay "O vrupodagi 
G e rm an B urxavega" deb yuborsalar xat to ‘p p a -to ‘g‘ri uning q o iig a borib
tegardi. 
t .
Burxave bem orlarini klinika sharoitida tekshirish, ularga tashxis qo yish 
va davo lash d a eng m u kam m al usullarni q o ‘llardi. Shu sababdan u n in g
tashxisi d o im to ‘g ‘ri chiqardi va b em o rla r shifo top ard ilar.
Burxavening klinikasiga davolanish u chun O vruponing deyarli ham m a 
shaharlaridan bem orlar kelardi. U ning klinikasi o ‘sha vaqtda h akim lar va 
sh o g ird lar u c h u n am aliy tajrib a bazasi hiso b lan ard i. Bu klin ik ad a ju d a
k o ‘p b o ‘lg‘usi o lim lar t a ’lim olganlar.
B urxavening klinikasida h a r b ir kasalga kasallik tarix i to ldirilgan. 
M a ’lu m k i, bu usul b irin c h i b o ‘lib, A bu B akr R oziy ra h b arlik qilgan 
Bog‘dod kasalxonasida qoMlangan edi. O vrupoda bu ishni Burxave amalga 
oshirdi.
Burxave klinik tibbiyotning nazariy m asalalarini ham ju d a c h u q u r va 
h a r to m o n la m a ishlab c h iq q an . U org an izm d a so dir bo lib tu ru v ch i 
o ‘zgarish lar an a to m ik -fiz io lo g ik va kim yoviy ja ra y o n la r m u h itid a kelib 
ch iq ad ilar, deb ju d a to ‘g‘ri fikr yuritgan . U ning t a ’kid lash ich a b em o r 
o rganizm ida ham shunday b o ia d i. Y a’ni bem o rn in g kasali h am shunday 
m uhit sharoitida kechadi. A m m o, kasalda bu jarayonlar о zgargan bo ladi. 
Burxavening kasallik, uning m oh iy ati va oqibatlari haqidagi k o ‘p fikrlari 
hozirgi zam on fani tom onidan tasdiq etildi. Burxave 1738-yilda 70 yoshida 
vafot etdi.