m um kin. Ibn S inon ing yozishicha, sharob tozalo v ch i,
bu rish tiru v ch i va
qurituvchi xususiyatga ega.
Ib n S ino n o su r (o qm a) yaralarga alo h id a ah am iy at b ergan. B unday
y aralarn i kesish va olov bilan kuydirib davolashni tavsiya etgan.
Suyak sinishi va b o ‘g ‘im lar ch iq ish i h aq id a Ibn S ino t o ‘g ‘ri fikr
y uritg an. U n in g t a ’k idlashicha, gavdadagi deyarli h am m a b o ‘g ‘im lar
ch iq ish i m um kin. B a’zilari te z -te z , b a ’zilari kam chiq ad i.
M asalan,
olim ning yozishicha, b arm oq b o ‘g‘im lari sinsa sinadiki, lekin chiqm aydi.
B o‘g‘im da suyak boshi kirib turadigan ch u qurcha qancha yassi b o ‘lsa, shu
b o ‘g‘im shuncha oson chiqadi. M asalan, yelka suyak b o ‘g‘imi shundaydir.
Bu yerd a Ib n S ino pay c h o ‘zilishini h am k o ‘rsatib o ‘tgan.
Ib n S in o b iro r b o ‘g ‘im n in g c h iq q a n lig in i an iq b elg ilash u c h u n
b o ‘g ‘im ni sog‘ kishining sh un day b o ‘g ‘im iga taqqoslab k o ‘rish n i tavsiya
etgan . O lim o d a t b o ‘lib qolgan b o ‘g ‘im ch iq ish in i h am eslatib o ‘tgan.
A m m o, b u y erda xato fikr yuritgan.
U ning y o zish icha, b u n d a y chiqish
rutubatlarga b o g iiq emish.
Suyak sinishini Ibn Sino oddiy ajralish va majaqlanishga b o ‘lgan. Suyak
sinib, m ayda bo'laklarga
ajralib ketsa, uni majaqlanish deb atagan. Suyak
sinib, uning b o ‘laklari o ‘z joyida qolsa uni yorilish deb atagan. Bu yerda
suyakning darz ketishini ham eslatib o ‘tilgan. Ibn Sino suyak sinishini yana
ochiq va yopiq xillarga bo ‘lgan. Ochiq sinishni davolash ancha qiyin ekanligini
k o ‘rsatgan. Singan suyakni davolashda asosiy qoida sifatida siniq b o ‘laklarini
tortib o ‘z joyiga
tushirib, so‘ng m ahkam bogMab qo'yishni (taxtakachlash,
gipslash) tavsiya etgan. B ogiangandasuyak (a ’zo) o ‘zining tabiiy holatini
olishi kerakligini ta ’kidlaydi. Ibn Sinoning yozishicha, bog‘lab q o ‘yilgan
suyak qimirlatilmasligi lozim. Ammo, suyak (bo‘g‘im) qotib qolmasligi uchun
a ’zo goho-goho astagina harakatlantirib turilishi kerak.
U m u m an , Ibn Sino travm atologiya m asalalarini
an cha batafsil bayon
etgan. C h iq q a n -sin g a n la rn i d avolashd a ishlatiladigan d o rila r q ato rid a
m u m iy o n i h am k o ‘rsatgan.
Ib n S in o u m um iy kasalliklarga aso san isitm ali xastalik larni kiritgan.
U o ‘z asarlarida, birinchi galda "Tib qonunlari"da bu m asalaga k atta o ‘rin
bergan. O lim 60 d an o rtiq h a r xil isitm alar va isitm ali kasallik larni
b ay o n etgan. F aq at b ir kunlik isitm ad a n 23 xilini k o ‘rsatgan.
U larn in g
belgilari, kechishlari va oqibatlarini k o ‘rsatib bergan.
Ibn S ino isitm aga bunday t a ’r if bergan: "Isitm a yurakda alan galanib,
arteriy a va venalardagi ruh hamd.a q o n n in g vositachiligida b u tu n tanag a
tarqaladigan, natijada badanda ham alangalanib,
kishining tabiiy holatiga
z a ra r y etk azad ig an yot h a ro ra td ir" 1. D e m a k , Ib n S in o n in g fik rich a
isitm an in g dastlabki paydo b o ‘ladigan joyi yurakdir.
Do'stlaringiz bilan baham: